image058 (16)

B. Nirmwtko. Ksztatec«W* Warszawa 2007.

ISBN r''«-SJ «eo7-U-8,C by WAłP 2«i?

Od no<#Kju«i (toekspma 117

1.    Niska symulacja oznacza dużą wierność upodobnienia, ale małą kondensację obrazu rzeczywistości. Historycznie doniosłe zdanie może być dokładnie powtórzone przez kogoś innego (aktora teatralnego, ucznia); zjawiska przyrodnicze mogą być sfilmowane, a więc przedstawione w dwu wymiarach i w zmienionej skali; przedmioty naturalne mogą być zminiaturyzowane dla wygody ich liczenia łub narysowane (co jednak ogranicza manipulację tymi przedmiotami).

2.    Wysoka symulacja oznacza małą wierność upodobnienia, ale dużą kondensację obrazu rzeczywistości. Zdania mogą być tylko napisane (ginie przy tym intonacja, mimika i gestykulacja), zjawiska i procesy przedstawione schematycznie w tabeli lub na wykresie, a działania matematyczne wyrażone równaniami, z ewentualnym zastosowaniem wielkości mianowanych.

Im wyższa symulacja, tym większa abstrakcja, czyli oddalenie uogólnionego sensu pojęcia od zmiennych właściwości jego poszczególnych egzemplarzy. W zakresie zdolności do posługiwania się abstrakcją występują między uczniami duże różnice indywidualne, po części spowodowane sposobem kształcenia (Mat-czak, 2000, s. 772-774), gdyż nauczyciele nie zawsze doceniają różnicę między własnym, akademickim myśleniem a zasobem doświadczeń uczniów, który może nie wystarczyć im do budowy abstrakcyjnych pojęć.

Od nowicjusza do eksperta

Początkujący szachista jest nowicjuszem, niemającym żadnej użytecznej wiedzy o danej dziedzinie, zaś arcymistrz szachowy jest ekspertem, czyli pełnym znawcą dziedziny. Dwa bieguny kompetencji pozwalają wytyczyć drogę jej podnoszenia - od nowicjusza do eksperta. Ta droga stała się przedmiotem wielu badań i analiz psychologicznych i dydaktycznych (l.arkin i in., 1980; Glaser, 1988; Kruszewski, 2004, s. 118-123).

Ekspert jest profesjonalistą, mającym najwyższe kwalifikacje zawodowe w zakresie pewnych czynności objętych programami kształcenia. Przykłady tak rozumianych „ekspertów przedmiotów ogólnokształcących" zebrano w tab. 19.

Uczeń szkoły ogólnokształcącej przebywa tylko małą część drogi dzielącej go od ekspertów poszczególnych przedmiotów, lecz analiza kompetencji profesjonalisty może inspirować nauczycieli, a jego przykład może stanowić źródło wiedzy osobistej i motywacji dla uczniów. Kształcenie ogólne jest podstawą do rozmaitych zawodów. Każdy z wymienionych tu zawodów wymaga zamiłowania, a sukces jest w nim uzyskiwany długą i ciężką pracą. Psychologowie mówią o „regule dziesięciu lat", bo co najmniej tyle czasu potrzeba do osiągnięcia najwyższych wyników w wybranej dziedzinie (Sędek, 2000, s. 260).

wv/w.waip.com.pl

118 Rozdział«. Autentyzm uczenia się

Tabela 19. Przykłady zawodów, których wykonawcy moęą być wzorem cla uczniów

PRZEDMIOT SZKOLNY	EKSPERCI W ZAKRESIE WYBRANYCH CZYNNOŚCI
Język polski	Aktor tetralny, poeta, pisarz, krytyk literacki, reżyser
Język obcy^1)	Zagraniczny literat, zagraniczny aktor
Historia	Archiwista, kronikarz, muzeolog
Wiedza o społeczeństwie	Socjolog, dziennikarz, polityk, urzędnik, policjant
Religia	Duchowny, zakonnik, misjonarz
Matematyka	Ekonomista, bankowiec, ubezpieczeniowa
Informatyka	Programista, operator sieo, technik komputerowy
fizyka	Inżynier, projektant, nawigator, astronom
Chemia	Technolog, ekolog, laborant
&ologia	lekarz, agronom, ogrodnik, zootechnik, leśniczy
Geografia	Podróżnik, kartograf, geolog, geodeta
Muzyka	Kompozytor, muzyk, śpiewak, operator dźwięku
Plastyka	Malarz, rzeźbiarz, architekt, fotograf, operator filmowy
Wychowanie fizyczne	Sportowiec wyczynowy, trener, akrobata, tancerz

1

Tu wzorem może być także .zwykły" obcokrajowiec mówiący danym językiem od urodzenia.

Porównania „nowicjusz - ekspert" są prowadzone w obrębie psychologii poznawczej, akcentującej procesy pamięciowe i sprawność działania, ale przy wykorzystaniu wzorów osobowych w edukacji główną rolę odgrywa aspekt emocjonalny. Robert Glaser {1988, s. 29) określił tę dziedzinę uczenia się jako umiejętności pozapoznawcze (metakognitywne) ucznia, wyrażające się samodzielnością regulowania czynności. Są one „uogólnionymi umiejętnościami atakowania problemów i kontrolowania własnych osiągnięć" przez ucznia, a ich transfer między-przedmiotowy jest bardzo duży.