img002 (91)

Gramatyka

Cechą charakterystyczną języka czeskiego jest podział na język literacki, pisany (spisovna ćeśtina) i język potoczny, którym mówi się na co dzień (obecna ćeśtina). Ten pierwszy jest językiem oficjalnym, używanym w telewizji, prasie, dlatego to właśnie jego uczą się obcokrajowcy (jest on też podstawą naszego kursu). Drugi rodzaj czeszczyzny (nieoficjalny) jest interdialektem, którym posługują się głównie mieszkańcy Czech i zachodnich Moraw. Ten potoczny czeski wywodzi się z gwary środkowoczeskiej (czyli z okolic Pragi) i występuje tylko w postaci mówionej.

W rzeczywistości istnieje o wiele więcej odmian języka czeskiego: hovorova ćeśtina (będąca ustną formą języka literackiego), narzecza (czyli dialekty: czeskie, środ-kowomorawskie, morawskosłowackie, śląskie), interdialekty, język zawodowy (profesnf mluva), język środowiskowy (slang) i inne.

Przykłady różnic między dwiema podstawowymi odmianami języka czeskiego:

małe mesto (małe miasto

mały mesto

mlejn

votevrlt vokno velkej dum milko

młyn (młyn)

otevrit okno (otworzyć okno) velky dum (wielki dom) mleko (mleko)

Aa Aa	kratkę a, dlouhe a	Ji	■ / je
B b	be	Kk	ka
C c	ce	Li	el
Ć ć	V r ce	M m	em
Dd	de	N n	en
D d’	de	Ń ń	V en
EeEe	kratkę e, dlouhe e	0 o Ó ó	kratkę o, dlouhe o
Ff	ef	Pp	pe
Gg	ge	Q q	kve
H h	ha	R r	er
Ch ch	cha	V R r	V er
liii	kratkę i, dlouhe i	Ss	es

Śś	eś	W w	dvojite ve
Tt	te	X x	iks
V Tt’	te	Yy Yy	kratkę tvrde i, dlouhe tvrde i
U u U u	kratkę u, dlouhe u	Zz	zet
V v	ve	Żż	zet

Litera ch występuje w alfabecie czeskim po literze h. Litery g, w, x występują tylko w wyrazach obcych.

■ Samogtoski

W języku czeskim występuje 5 samogłosek krótkich: a, e, i, o, u, oraz 5 samogłosek długich: a, e, i, ó, u (u). Samogłoski długie oznaczane są ukośną kreską nad literą (jest to tzw. ćarka) i wymawiane są dłużej. Długość samogłoski jest bardzo istotna, ponieważ często decyduje o znaczeniu wyrazu np. byt (być) - byt (mieszkanie), pracuji (pracuję) - pracuji (pracują).

Niektórym samogłoskom warto poświęcić nieco więcej uwagi:

■ i (0 / y (y) - w wymowie nie ma między nimi zasadniczej różnicy, natomiast w pisowni wybór jednej z liter decyduje o znaczeniu wyrazu, np. bil (bił) - byl (był).

ii u / u - długie u oznaczane jest albo kółeczkiem (tzw. krouźek), albo ukośną kreseczką (tzw. ćarka). Litera u występuje często na początku wyrazów (np. urad - urząd). Żadne czeskie słowo nie zaczyna się od u. Litera u występuje w środku i na końcu wyrazów (np. nuż - nóż, mużu - mężczyzn).

si e - po spółgłoskach p, b, v, f wymawiamy jak „ie” (np. beh - bieg wymawiamy jak „bieh”). W połączeniach cle,^vte, ne spółgłoski ulegają zmiękczeniu i wymawiamy je odpowiednio: d’e, t’e, n’e. Szczególna jest wymowa połączeń e ze spółgłoską m (np. mesto - miasto wymawiamy jak „mńesto”, a me jak „mńe”).

■ Spółgłoski

W języku czeskim jest 25 spółgłosek: b, c, ć, d, d\ f, g, h, ch, j, k, I, m, n, ń, p, r, r, s, ś, t, t’, v, z, ż.

www. jeży ki obce. pl