img012 (64)

188 Percepcją j waloryzacja przestrzeni miasta ...

Wyjdzie się na rynek i wszędzie się ma blisko (M, M, 65, nicp. wyższe).

Prawie codziennie jestem na rynku. Tam się chodzi na zakupy, przez centrum i rynek przechodzę, jak idę w odwiedziny do znajomych. Nawet jak mam do wyboru inną drogę to idę tak, żeby przejść przez rynek (Ż, M, 2S, wyższe).

O respondentach z Cieszyna Mikołowa i Żvwca można powiedzieć, że dosyć często przebywają w przestrzeniach publicznych swoich miast zlokalizowanych W-CC.mrum. Szczególnie często na rynkach i w parkach. Z kolei, iak po raz kolejny wynika z dcklaracn respondentów z Będzina przestrzeń centralna tego , minstame zachęca do jej użytkowania. Nawet tak ważne dla miasta pod wieloma '"względami miejsce, jak zamek i jego otoczenie, odwiedzane jest rzadko, brak jest tąkże atrakcyjnych przestrzeni parkowych, a także w czasie badań nie funkcjonowało kino. Widać więc, źc jakość przestrzeni publicznej wpływa zdecydowanie na częstotliwość jej użytkowania, przyjemność z jaka. przebywa się w reprezentacyjnych częściach miasta. I choć zapewne jakość przestrzeni miasta, a szczególnie jego centrum, nie jest jedyna, zmienną wyjaśniającą ten fakt, to jak się wydaje, jest to zmienna istotna.

Analizując uzyskane wyniki dotyczące przestrzeni centralnej, ale też pamiętając o wcześniejszych konstatacjach, warto przytoczyć wniosek niemieckiego geografa Rolfa Monhcitna, który porównując wyniki badań nad centrami miast stwierdził, że „Generalnie porównania dotyczące różnych miast często pokazują zadziwiające podobieństwa w postawach wobec nich. Stąd też nawet dosyć niski odsetek krytyki powinien sygnalizować potrzebę zmian.”³⁹⁵ Ten odsetek krytyki w przypadku Będzina jest bardzo duży i kontrastuje z postrzeganiem trzech pozostałych miast. Pokazuje to skalę degradacji będzińskiej przestrzeni.

Rozważania o przestrzeni centralnej badanych miast pokazują też, że nie zawsze zachodzi zjawisko, na które zwrócił uwagę na początku lat 90-jydi Siemiński_

Pisał on o utracie znaczenia tradycyjnych przestrzeni publicznych małych .tniasLfbadania prowadzone Były w Łobżenicy, Iłży, Lu boi rnerzuTTcźi oranffcli i Żelechowie). Dotyczyło to zwłaszcza zmian związanych z funkcjonowaniem \ rynku.³⁹6 Przypadki Cieszyna i Mikołowa, a po części także Zvwca ookazuia tendencję, "która nadeszła wraz z odradzaniem się Polski lokalnej w latach dziewięćdziesiątych. W badanych miastach rynki odzyskują nie tylko znaczenie : symboliczne i rekrcac.y.ine.-aleitg2~G0Snodrrrczcr'[ó wła~śmc wokół rynku lub j w jego pobliżu lokują sic najlepsze sklepy i punkty usługowe. Przestrzeń rynku sTajcliię przedmiotem działań rewaloryzujących jego znaczenie. Tak jak w przy-

^M Rolf Monlicim, Mcthodological aspeets ofsurveing tltcrolutne. srructure, actirities andperccptions of city centra visitors, “GcoJunial“*t5, 273-287, 19 9 S, s. 2S5.

^w Per. Waldemar Siemiński, Społeczne wartościowanie przestrzeni matych miast polskich, w: Bohdan '9,‘i Jałowiecki, Hanna Libura (red.), Percepcja i waloryzacja środowiska naturalnego i antropogenicznego, Warszawa 1992. S.I6S-I69.

padku Mikołowa, w którym wykonano remont rynku, na którego środku znalazła się ciekawa fontanna, ale także a na płycie rynku zaznaczono zarys dawnego ratusza, który został rozebrany w 1S72 roku. Tvm samym w przestrzeń centralną wprowadzono nowy element, ale równocześnie podkreślono tradycje centrum, jako miejsca władzy. Podobne działania planowane sa. także w Będzinie. W ciągu najbliższych lat będzie się można przekonać, czy zostaną one uwieńczone powodzeniem i czy centrum tego miasta z przestrzeni zdegradowanej stanic się obszarem kulturowym.

4.5. Wyobrażenia przestrzeni badanych miast - analiza map mentalnych

Jedną z technik badawczych zastosowanych w niniejszej pracy, chociaż rzadko stosowanych w badaniach socjologicznych, jest analiza map mentalnych -szkiców miast wykonanych przez respondentów. Techniką tą posłużył się, jak zaznaczono w rozdziale drugim, Kcvin Lynch w swoich pionierskich badaniach nad wyobrażeniami przestrzeni miast. Analiza map mentalnych jest ciekawym uzupełnieniem innych technik badawczych stosowanych w badaniach nad percepcją przestrzeni miasta. Jak zauważa Andrzej Kowalczyk „Zgodnie z teoria percepcji przestrzeni wyobrażenia przestrzenne uzewnętrzniane w formie szkicu czy też w sposób werbalny są wynikiem strukturalizacji przez człowieka otaczaiacci go przestrzeni^-Nłf charakter i przebieg procesów spostrzegania ma wpływ szereg czynników^-na 1 uryTt z|ólogicznej oraz system wartości u po-szczcgólnych osób, jak również cechy fizyczne otaczającej człowieka przestrzeni ^~uK^;laćl ulic, charakter zaEućlowv._architcklura budynków ich kolorystyka in.-ila architektura i id."³’⁷ W analizowanych badaniach z powodu z by (malej próby badawczej nie będą brane pod uwagę zmienne niezależne, ani też te związane z systemem wartości badanych (takie analizy wymagały by bowiem zupełnie innego tematu badań). Otrzymane szkice poddane zostały analizie zgodnie z procedurami zaproponowanymi przetilAuicha i udoskonalonymi później przez _Applcyarda^3,s. _W trakcie analiz wyróżniano więc elementy liniowe (ścieżki i krawedziet punktowe (węzły i punkty orientacyjne) i powierzchniowe (dzielnice - obszary). Następnie zliczano najczęściej występujące konkretne elementy przestrzeni miasta i tyhfsamynrtrżyskiwano obraz wyobrażeń przestrzeni miast. Wyniki uzyskane dzięki analizie map odniesione też zostały do wcześniejszych rozważań związanych z percepcją przestrzeni w badanych miastach. Tym samym

^w And rzej Kowalczyk, Percepcja środowiska miejskiego miejskiego przez dzieci, w; Bohdan Jałowiecki, Hanna Li bura H. (red.) Percepcja i waloryzacja środowiska naturalnego i antropogenicznego. Warszawa 1992 s. 257.

^ł” Dwiglu Applcyard, Styles and Methods o/Structuńng a City, "HiwironmcrU and Bcliaviour” 2, 1970 ss. 100-117