img192 (5)

Nu lym lic interesująca jcsl propozycja rozwijana pi /oz W Thcissa (19%). odnosząca sic do koncepcji edukacji środowiskowe!, kiom ..skupia sic na obszarze między rodziną i państwem |...| kształtuje tożsamość spolcc/ną. rozwija autonomię i aktywność obywateli [,..| ugruntowana jest na dwóch głównych ideach a zarazem warunkach rozwoju społecznego i demokracji: na idei wszechstronnej i stałej (ustawicznej) edukacji oraz na idei udziału sektora publicznego (pozarządowego oraz samorządowego) w kształtowaniu życia państwa i społeczeństwa. Tym co łączy obydwie idee jest zasada rozwijania aktywności obywateli - czyli szerzej mobilizowania dla samopomocy” (ibidem, s. 5).

Jest to koncepcja bardzo bliska społeczno-pedagogicznej perspektywie przekształcania środowiska, w której zwykle podkreśla się wymiar partycypacyjny, obejmująca nie tylko przygotowanie do zmiany, analizowanie, zaprojektowanie i samo działanie, ale również spożytkowująca wiele rozwiązań umożliwiających uczestnictwo wszystkich podmiotów danej społeczności. Zdaniem Theissa opiera się ona na trzech przesłankach: „koncepcji człowieka-podmiotu, osoby, która, aktywnie uczestniczy w budowaniu świata. [...] człowieka, który dostrzega to, co ludzi łączy [...]; koncepcji społeczeństwa otwartego (obywatelskiego), czyli zbiorowości, w której realizowane są idee pluralizmu i tolerancji [oraz] idei demokracji. [...] W tym świetle edukacja środowiskowa jest - wstępnie określając -sposobem (samo)kształtowania podmiotowości osób, grup, środowisk” (ibidem. s. 4-5).

Ramka 2.6. Edukacja środowiskowa - zakres pojęcia

Zakres znaczeniowy pojęcia edukacja środowiskowa jest obszerny, obejmuje różne formy aktywności

społecznej, kulturalnej oraz socjalnej w środowisku. Wymienia się m.in.:

•    „pracę środowiskową (community work), która polega na dostarczaniu jednostkom, grupom, organizacjom profesjonalnego wsparcia o charakterze technicznym [...], edukacyjnym [...] czy organizacyjnym [...];

•    wzmacnianie społeczne (empowering), które stanowi funkcję edukacji środowiskowej oraz pracy środowiskowej. Jest to proces rozwijania wiedzy, umiejętności i pewności siebie oraz docieranie do miejscowych zasobów i sił, odkrywanie pozytywnych czynników środowiska, źródeł zmiany (resources);

•    działanie środowiskowe (community action), jest aktywnością, która łączy osoby i grupy w celu realizacji określonych potrzeb lokalnych. Celem takiego działania w szerszym wymiarze może być rozwój społeczności lokalnej (community development)” (ibidem, s. 8).

W działaniu określonym jako edukacja środowiskowa współdziałają: pedagog społeczny (community

educator), pracownik społeczny (community worker) oraz inni lokalni działacze.

2.3. Praca społeczna, jej wymiar relacyjny i animacyjny

W niniejszym wykładzie pedagogiki społecznej, powracając do źródeł dyscypliny, będziemy posługiwać się terminem praca społeczna, który jest bardzo pojemny, bo obejmuje wszelkie oddziaływanie wzajemne jednostek usytuowanych w środo-

nlukii i odzyskuje także swą pozycję w pedagogice społecznej (Urbaniak Zając,

'lin hi) 1’onadto ma swoistą charakterystykę, którą określają przede wszystkim:

•    rclncyjność pracy społecznej: pojęcie to w pedagogice społecznej wymaga podkreślenia wzajemności między podmiotami działania. Nie „pracuje się” |cdnoosobowo - społeczny wymiar pracy oznacza m.in. wzajemność i partycypację;

•    pi liniowanie pracy społecznej w kategorii działania społecznego, zmierzają-t ego do konstruowania instytucji symbolicznej, na którą zgadzają się i którą tworzą wszystkie podmioty w danym polu działania pedagoga społecznego. Nadanie tak szerokiego zakresu temu pojęciu pozwala w konsekwencji wskazywać na odmiany pracy społecznej, którymi mogą być: pomoc w rozwoju, towarzyszenie rozwojowi, wsparcie społeczne itp. aktywności zorientowane na Innego bądź zachęcające go do skierowania uwagi na siebie samego i innych;

•    postrzegania jej trójwymiarowo jako aktywność, którą pedagog społeczny icalizuje w środowisku życia spożytkowując siły ludzkie (indywidualne I zbiorowe), które w wyniku tejże aktywności nabierają wymiaru społecznego.

,Stają się siłami społecznymi, które uczestniczą w przetwarzaniu/przekształcaniu środowiska życia. Ten udział może być wielowymiarowy: przymiotnik „społeczny" oznacza, że to może być działanie „dla” środowiska, „razem z nim” i „przez” to środowisko. Z tego opisu wynikają różne modele praktyki pracy społecznej oraz wskazówki metodyczne, których zróżnicowanie uzasadnia złożoność owej praktyki. Kontinuum orientacji pracownika społeczne-go/pedagoga społecznego w stosunku do pola działania zaznaczają takie cechy pik: dystrybucja dóbr - wzajemność - partycypacja. Natomiast kontinuum slosunku podmiotu do pola działania obejmuje: dystansowanie się - zaangażowanie - podzielanie (losu, sytuacji, celów itd.);

•    pojmowania „pracy społecznej”, tak rozumianej, jako wiodącej metody działania w polu pracy socjalnej, także edukacji (np. sferze opiekuńczej) w odróżnieniu od następnie wprowadzonych (Kamiński, 1974; Wroczyński,

1979) do pedagogiki społecznej w latach 70. XX w. metod właściwych pracy socjalnej, pojmowanej, w latach 70. i 80. XX w. w kategoriach modelu dystrybucyjnego i prakseologicznego, wspieranych w perspektywie ogólnospołecznej przez zasady państwa opiekuńczego, zaś w perspektywie metodycznej ruchem intelektualnym i zawodowym zmierzającym w kierunku profesjonalizacji pracy socjalnej. Z tymi koncepcjami nie zawsze mogła znaleźć współbrzmienie zakorzeniona w tradycji pedagogiki społecznej koncepcja pracy społecznej, zorientowanej na innego, na odnajdywanie humanistycznego wymiaru relacji, opartej na poszukiwaniu, ujawnianiu sił środowiska życia jednostki i działania dla owego środowiska, przez nie, zmierzając do tworzenia społeczności, pojmowanej jako wspólnota podzielająca te same wartości.

•    dostrzegania w tak rozumianej pracy społecznej wymiaru animacyjnego, czyli pewnego kierunku myślenia metodycznego, zorientowanego na praktyczne