img266 (9)

78 Druidzi

małżeństwa. W wypadku rozwodu zabierała nie tylko swoje rzeczy, ale również te, które otrzymała w czasie trwania małżeństwa od męża. Rozwód był dozwolony i kobieta mogła zostawić męża, tak jak mężczyzna miał prawo rozwieść się z żoną. Jeżeli mąż „utracił godność”, czyli popełnił przestępstwo i stracił prawa obywatelskie lub został usunięty ze społeczeństwa, nie wpływało to na pozycję kobiety. Kobieta odpowiadała tylko za własne długi, nie zaś za długi męża.

Jak zauważył profesor Markale: „Rzymianie postrzegali swe kobiety jako rodzicielki dzieci i przedmioty przyjemności, druidzi zaś włączali kobiety do życia politycznego i religijnego”. Grecy i Rzymianie nie potrafili zrozumieć wolności, jaką cieszyły się kobiety celtyckie, i ich bardziej otwartego podejścia do związków seksualnych. Jak zauważa dr Rankin: „Autorzy greccy i rzymscy w uwagach na temat kobiet celtyckich i ich pozycji w społeczeństwie z reguły ograniczają się do opisów pełnych uprzedzeń”. Na przykład Strabon posuwa się do szalonych twierdzeń, że brytyjscy Celtowie nie tylko współżyją z cudzymi żonami, ale także z własnymi matkami i siostrami, po czym dodaje od niechcenia, że brak mu jakichkolwiek dowodów na poparcie tych twierdzeń. Zdanie „mówi się, że ...” otwiera możliwość snucia nawet najbardziej absurdalnych spekulacji. Również Cezar i Dio Kassjusz wspominają o poliandrii i komunach małżeńskich. A tak naprawdę mamy do czynienia ze społeczeństwem bardziej otwartym i przyzwalającym, nie w pełni zrozumiałym dla cudzoziemców.

To wszystko, co powiedziano powyżej, nie oznacza jednak, że u progu ery chrześcijańskiej społeczeństwo celtyckie było idealne. W społeczności tej zaczęły się już pojawiać oznaki systemu patriarchalnego. Jak wykażemy później, początkowe pojęcie bogini-matki „przekształciło się” w ideę „ojca bogów”, a kasta wojowników została całkowicie opanowana przez mężczyzn. Decydujący cios społeczeństwu, w którym panowała równość płci, zadało chrześcijaństwo, a zwłaszcza zastąpienie kościoła celtyckiego rzymskim. Wyjątkowość starożytnego społeczeństwa celtyckiego polegała na tym, że jego główne idee przetrwały tak długo.

Pamiętając o wyjątkowej pozycji kobiet w społeczeństwie celtyckim, dr Rankin zauważa, że:

Rola kobiety w starożytnym społeczeństwie celtyckim była jakościowo zupełnie inna niż w Grecji czy Rzymie. W tradycji irlandzkiej, która stanowi obraz archaicznych tradycji epoki żelaza, kobiety były nie tylko wojownikami, ale także druidkami, zajmowały się leczeniem, prorokowaniem, poezją, a nawet satyrą.

Ale co dokładnie wiemy o tych druidkach?

Wspominaliśmy już, że galijski pisarz Auzoniusz (Decimus Magnus Auso-nius), tworzący w czwartym wieku po łacinie i po grecku, miał ciotkę o imieniu Dryadia, którą opisał w Parentaliach (XXV). Powstaje pytanie, dlaczego jego ciotka miałaby nazywać się „druidką”, w kilka wieków po rzekomym zniszczeniu przez Rzymian kasty druidów? Odpowiedź zdaje się prosta - ponieważ należała do tej kasty.

Tacyt wspomina o kobietach z wyspy Mona (walijska wyspa Anglesey), biegających z pochodniami wśród celtyckich wojowników, ubranych w żałobne stroje, z rozpuszczonymi włosami, podczas gdy w pobliżu (circum) druidzi złorzeczyli z wzniesionymi rękoma⁶. Tacyt nie nazywa tych kobiet druidkami, ale później wspomina „prorokinię” z okresu rządów Wespazjana (69-79 n.e.). Prorokini plemienia Bructeri, których Tacyt określa mianem „szczepu teu-tońskiego”, nazywała się Veleda, co z całą pewnością jest imieniem celtyckim, pochodzącym od rdzenia gwel, „widzieć” (pokrewnego irlandzkiemu fili)¹’, Veleda wydaje się być wspólnym dla kontynentalnych języków celtyckich określeniem „prorokini”. Według Tacyta jest ona dziewicą panującą nad znacznym terytorium. „Jej imię otacza się^czcią ...Veleda była w tym czasie wyrocznią dla Germanii”. Jak wspominaliśmy, Rzymianom zdarzały się pomyłki w identyfikacji plemion celtyckich i germańskich, tym bardziej, że słowo Teuton pochodzi z języka celtyckiego, gdzie oznacza plemię, tak jak tuath w irlandzkim. Bóg określany jako Teutates jest, jak zobaczymy w następnym rozdziale, tytułem nadawanym celtyckim bóstwom plemiennym. Nie można mieć żadnych wątpliwości co do celtyckiego pochodzenia Veledy, która była druidką, co potwierdza w innym miejscu Dio Kassjusz. Veleda brała udział w rozstrzyganiu sporów i cieszyła się znacznym autorytetem.

Veleda przypomina inną prorokinię druidów, występującą w opowieści

0    Finginie Mac Luchta z Munsteru. Otóż Fingin udawał się co roku w czasie święta Samhain do druidki, która potrafiła w tę noc opowiedzieć wszystkie wydarzenia minionego roku i wskazać na ich następstwa w nadchodzących dwunastu miesiącach.

Tacyt w Germanii ciągle myli Celtów z Germanami, uważając na przykład Ambioryksa, wodza Eburonów, za Germana. Pisząc o Germanach wspomina również ich „święte gaje i dąbrowy” oraz znane prorokinie i twierdzi, że:

Uważają, iż jest w nich coś świętego, a nawet mają dar proroczy. Poważają ich rady

1    wyroczni nie zaniedbują. Widzieliśmy pod rządami Wespazjana słynną Veledę, przez wielu za bóstwo uważaną. Przed nią Albrunę i wiele innych wielbili, ale nie czołobitnie.

Jestem przekonany, że również w powyższym fragmencie Tacyt myli Celtów z Germanami.

^f’ Odpowiedni fragment Roczników, księga XIV, rozdz. XXX brzmi następująco: „Na przeciwległym brzegu stali wrogowie w szyku zwartym i gotowym do walki. Między nimi przebiegały kobiety podobne do Furii, w szatach żałobnych, z rozpuszczonymi włosami, z płonącymi pochodniami w rękach. Druidzi stali kręgiem i z rękami wzniesionymi ku niebu błagania straszliwe wypowiadali”. Cyt. za M. Dillon, N. Chadwick, op. cit., str. 36 (przyp. tłum.).

Ten sam rdzeń zachowany jest w walijskim słowie gweled „widzieć” (przyp. tłum.).