img361

Czasownik

9.8.2    Imiesłowy przysłówkowe

Imiesłowy przysłówkowe tworzymy podobnie jak imiesłowy czynne. Imiesłowy przysłówkowe czasu teraźniejszego mają końcówkę -a, a czasu przeszłego -b lub -blum, jeśli forma rodzaju męskiego czasu przeszłego kończy się na -n, natomiast -ujm, jeśli forma rodzaju męskiego czasu przeszłego nie kończy się na -n. Imiesłowy przysłówkowe nie odmieniają się:

mtTaioT - unran    (oni) czytają - czytając, podczas czytania

npouwan - nponmŚB    (on) przeczytał - przeczytawszy

Hec - hócujh    (on) niósł - niosąc, gdy niósł

Imiesłów przysłówkowy czasu teraźniejszego jest tworzony tylko od czasowników niedokonanych i wyraża tym samym równoczesność czynności, a imiesłów przysłówkowy czasu przeszłego jest tworzony z reguły od czasowników dokonanych i wyraża czynność poprzedzającą tę, którą określa orzeczenie. Obie formy imiesłowu przysłówkowego mogą być tworzone od czasowników zwrotnych, przy czym formy czasu przeszłego otrzymują rozszerzony przyrostek -bujm- oraz zwrotną partykułę -cb.

9.8.3    Akcent w imiesłowach przymiotnikowych i przysłówkowych

•    Imiesłów czynny i bierny czasu teraźniejszego, który tworzymy od czasowników koniugacji -e-, jest akcentowany jak forma 3. osoby liczby mnogiej czasu teraźniejszego;

•    Imiesłów czynny i bierny czasu teraźniejszego, który tworzymy od czasowników koniugacji -M-, jest akcentowany jak bezokolicznik;

•    Imiesłów czynny czasu przeszłego, który tworzymy od czasowników obu koniugacji, jest akcentowany jak forma rodzaju męskiego czasu przeszłego;

•    Imiesłów bierny czasu przeszłego, który tworzymy od czasowników obu koniugacji, jest akcentowany następująco:

1.    Sufiks -HH- w czasownikach akcentowanych na -aTb przesuwa akcent z reguły o jedną sylabę do tyłu:

CKa3ÓTb - cKa3aHHbiM    powiedziany

HanMcaTb - HanńcaHHbiń    napisany

npoaaTb - npóąaHHbiM    sprzedany

2.    Sufiks -HH- w czasownikach akcentowanych na -eib i -MTb nadaje akcent w imiesłowie tak jak w 2. osobie czasu teraźniejszego:

npeaycMOTpeTb - npeaycMÓTpnwb - npeaycMÓTpeHHbiM przewidziany npMMMpMTb - npMMMpńujb - npMMMpeHHbiM    pojednany, pogodzony

•    Imiesłów przysłówkowy czasu teraźniejszego, który tworzymy od czasowników obu koniugacji, jest akcentowany jak bezokolicznik;

Czasownik

9

•    Imiesłów przysłówkowy czasu przeszłego, który tworzymy od czasowników obu koniugacji, jest akcentowany jak formy czasu przeszłego.

9.9 Czasowniki zwrotne

Czasowniki zwrotne tworzymy przez dodanie do końcówki osobowej partykuły zwrotnej -ca (po samogłosce Nkróconej do -Cb):

•    Bezokolicznik: 3aHnwiaTbca (zajmować się, uczyć się)

•    Czas teraźniejszy

ii 3aHMMaiocb    Mbi 3aHMMaeMCH

Tbi 3aHMMaeiiibCfl    bu 3aHMMaeiecb

• Czas przeszły

OH 3aHMMŚnCH

oHa 3aHMManacb OHÓ 3aHMManOCb OHM 3aHMMariMCb

OHM 3aHMMÓIOTCfl

Tryb rozkazujący

3aHMM3MCfl

3aHMMaMTeCb

Imiesłowy przymiotnikowe

3aHMMŚIOmMMCH 3aHMMaBLUMMCfl Imiesłowy przysłówkowe

3aHMManCb, 3aHHBLilMCb

9.10 Tryb przypuszczający

Tryb przypuszczający tworzymy przez dodanie partykuły 6bi do formy czasownika w czasie przeszłym; par-lykuła może stać po lub przed czasownikiem, jednak nigdy na początku zdania. Gdy mówimy o warunkach, które nie zostały spełnione, partykuła óbi znajduje się zawsze po spójniku ecnw:

H XOTŚn 6bl

Mbi 6bi npMiunń, eonu 6bi Bbi Hac npMmacMnM

chciałbym

przysziibyśmy gdybyście nas zaprosili

9.11 Strona bierna

Stronę bierną możemy tworzyć na dwa sposoby:

a)    przez dodanie partykuły zwrotnej -ca (-cb) do czasownika, głównie do form niedokonanych i w większości tylko do 3. osoby liczby pojedynczej lub mnogiej, czasu teraźniejszego lub przeszłego (czynność nie została dokonana);

b)    za pomocą krótkich form imiesłowu biernego czasu przeszłego (czynność została już dokonana).

55