img384 (6)

W towarzystwie samogłosek tylnych, na przykład przed a, o, miały wymowę tylną, jak współczesne k- i g-. W dawnych czasach runy 6 i 7 służyły zarówno jako przednie jak i tylne alofony, ale około roku 700 n.e. niektórzy północni mistrzowie runów zdecydowali, że dźwięki ich były dostatecznie rozróżnialne, aby mieć oddzielne symbole. Run c (nr 6, nazwa ceń) i run g (nr 7, gyfu) zostały ograniczone do dźwięków przednich i wymyślono nowe runy (nr 30, cale, i nr 29, gar, „włócznia”) dla dźwięków tylnych. Nr 31, nazwa nieznana, jest osobliwą odmianą runu k znalezioną tylko w Ruthwell, w regionie Dumfries and Galloway.

W ten sposób angielscy mistrzowie runów rozszerzali swój futhork aż do zarówno 31 osobnych liter używanych w napisach, jak i kilku innych, znanych tylko z wczesnych tekstów rękopiśmiennych i przypuszczalnie nie przeznaczonych nigdy do wycinania. Coś zupełnie innego stało się w przypadku dawnego futharku w Skandynawii. Dokładnie z VII wieku pochodzą stamtąd oznaki zmian w runach; litery są upraszczane, adaptowane lub zwyczajnie porzucone w trakcie rozwoju, który miał zakończyć się przed wiekiem IX. Efektem było zredukowanie używanych liter z 24 do 16 i zmiany kształtów wielu z nich. To dało tak zwany młodszy futhark, który był używany w czasach wikingów. Ale dokładnie powinniśmy mówić o młodszych futharkach, gdyż zaraz od początku istniały dwa główne typy, tradycyjnie zwane runami duńskimi (lub zwyczajnymi) oraz szwedzko-norweskimi (lub krótkogałęzi-stymi). Nazwy geograficzne są mylące, gdyż futharki nie były ograniczone do tych regionów. Również nie były rygorystycznie oddzielane; formy z jednego futharku mogły przedostawać się do drugiego.

Duński futhark runiczny wygląda następująco:

1    2    3    4    5    6    7    8    9    10    11    12    13    14    15    16

f    ujjąrk hnia s    tbml R

o

Ryc. 4 Młodszy futhark: runy duńskie

Runy szwedzko-norweskiego futharku mają prostszą formę i niektórzy runolo-dzy utrzymywali, że były zaprojektowane jako pismo pochyle. Chociaż przetrwały głównie na pomnikach, nie było to ich głównym przeznaczeniem. Były wymyślone do użytku codziennego, jak i do pisanych wiadomości na kawałkach drewna (które w większości uległy rozkładowi). Norweski runolog Aslak Liestol stwierdził, że „większość Skandynawów w czasach wikingów - z każdej pozycji społecznej i ci którzy żyli bardzo aktywnie - potrafiła czytać i pisać”, i ma na myśli, oczywiście, czytanie i pisanie runów.

Istnieje, jak widać, w obu futharkach nieco form odmiennych. Co więcej, niektóre napisy były wymieszane, przedstawiając trochę form z jednego futharku i trochę z drugiego. Epitafia wikingów na wyspie Man zwykle pisane szwedzko-norweskimi runami, wskazują, że znak -y był użyty jako run m.

Redukcja futharku do 16 runów przyniosła problemy z przedstawiającymi je dźwiękami, zwłaszcza że dla nas wybór, które z liter pozostawić, nie wydaje się