img934 (2)

1 Aspekty mitu

^;Ała główna idea Joachima o mającym wkrótce nastąpić ®kiu świata w trzecią epokę Historii, która jako królestwo ■M)a Świętego miałaby być epoką wolności. Idea ta pozosta-

w wyraźnej sprzeczności z teologią Historii przyjętą ^Kościół od czasów św. Augustyna. Według obowiązują-doktryny, doskonałość została za sprawą Kościoła osią-Wa na Ziemi, nic ma już więc miejsca na jakiekolwiek re-^vdtio w przyszłości. Jedynym znaczącym wydarzeniem bę-^ nadejście Chrystusa i Sąd Ostateczny. Okazuje się więc, Joachim z Fiore na powrót wprowadził do chrześcijaństwa ®d>aiczny mit o powszechnym odnowieniu. Oczywiście nie d®dzi tu już o odnowienia okresowe, które mogą być powta-®)ew nieskończoność. Prawdą jest jednak i to, że przedsta-•nie przez Joachima trzeciej epoki jako królestwa Wolności M rządami Ducha Świętego oznacza również przekroczenie “źeścijaństwa historycznego i w ostateczności zniesienie Piejących praw i instytucji.

Choć nie jest naszym zadaniem przedstawianie tutaj różnorodnych mchów eschatologicznych zainspirowanych myślą Joa-™irna z Fiore, to jednak warto przywołać niektóre nieoczeki-^rane kontynuacje idei kalabryjskiego proroka. I tak Lessing w '^lvym Wychowaniu rodzaju ludzkiego rozwija tezę o ustawiczną i stopniowym objawieniu, które zakończyć się ma w trze-®j epoce. To prawda, że Lessing wyobrażał sobie tę epokę ja-^a zwycięstwo rozumu osiągnięte dzięki wychowaniu, nie kłó-^a*o się to jednak, jego zdaniem, ze spełnieniem się chrześcijań-tócgo Objawienia. Pełen podziwu powoływał się tu na „niektórych XIII- i XIV-wiecznych entuzjastów”, których jedynym tłędem było „przedwczesne ogłoszenie «nowej Ewangelii»'ⁱ⁶. Idee Lessinga za pośrednictwem saint-simonistów wywołały

¹IV/1928 i II misticismo di Gioacchino da Fiore, „Ricerche Religio-^ie”, t. V/1929, przedrukowane w pośmiertnie wydanym tomie Saggi k Sioria del Cristianesimo, Vicenza 1957, s. 237-382. Zob. także F Benz, Die Kategorien der religiósen GeschichtsdeutungJoachims, •£eitschrift fur Kirchengeschichte” 1931, s. 24-111 i tenże, Ecclesia jdritualis, Stuttgart 1934.

²⁶ Zob. Lowith, Meaning in History, dz. cyt., s. 208.

spory oddźwięk; najprawdopodobniej to właśnie one były inspiracją doktryny trzech stanów Augusta Comte’a. Również Fichte, Hegel i Schelling ulegli, choć każdy z różnych powodów, mitowi o mającej wkrótce nastąpić trzeciej epoce odnowy i dopełnienia Historii. Za ich pośrednictwem ów eschatologiczny mit oddziałał na kilku pisarzy rosyjskich, przede wszystkim Krasińskiego (Trzecie królestwo Ducha) i Mereżkowskiego, autora Chrześcijaństwa trzeciego Testamentu²¹. Oczywiście są to już na poły filozoficzne fantazje i ideologie, a nie eschatologiczne oczekiwanie na królestwo Ducha Świętego, a jednak we wszystkich tych teoriach i fantazjach wciąż jeszcze odnaleźć można mit o mającym wcześniej czy później nastąpić powszechnym odnowieniu.

„Mity świata współczesnego”

Jeszcze dzisiaj jesteśmy świadkami różnych „zachowań mitycznych”. Nie onacza to oczywiście, że do dziś przetrwała mentalność archaiczna, lecz raczej że niektóre aspekty i funkcje myślenia mitycznego konstytuują istotę ludzką. Omówiliśmy już przy innej okazji kilka „mitów świata współczesnego²⁸”. Zagadnienie to jest bardzo interesujące i niezwykle złożone; nie mamy zamiaru zmieścić na kilku stronach czegoś, co wymagałoby napisania osobnej książki, ograniczymy się zatem do przedstawienia kilku aspektów „współczesnej mitologii”.

Przekonaliśmy się już o tym, jakie znaczenie społeczności archaiczne przypisują, osiąganemu zresztą na różne sposoby, „powrotowi do początku”. Ow prestiż „początków” przetrwał

²⁷ Tamże, s. 210. Lówith przypomina, że to ostatnie dzieło zainspirowało Das dritte Reich niemiecko-rosyjskiego autora, H. Mocllera van der Briicka. Zob. także J. Taubes, Abendlandische Eschatologiem (Bem 1947), który porównuje filozofię historii Hegla i Joachima z Fiore.

^2lt Zob Fliade, Mity, sny i misteria, dz. cyt., s. 13-28.