IMGP1574

ona, jej działalność, a następnie okoliczności towarzyszące rozwiązaniu, weszły na stałe do kanonu rozważań i analiz o narodowej identyfikacji Alzatczyków i relacjach alzacko-francuskich. To właśnie z tego nurtu czerpał także stereotyp „Alzatczyka-germanofila". Porażka partii autonomicznych, określonych przez Schwenglera jako prawicowe, wynikała z obawy francuskiego rządu przed zmobilizowaniem alzackiej społeczności do głosowania na rzecz autonomii Alzacji.

W 1927 r. powstała partia Landespartei. Jej pojawienie się poprzedził manifest ligi „Heimatbund" ogłoszony 8 czerwca 1926 r. i zatytułowany „Appel & tous les Alsaciens-Lorrains fideles a leur patrie d’origine” („Apel do wszystkich Alzatczyków-Lotaryńczyków, wiernych swej ojczyźnie"). Podpisało go 15 księży i pastorów, profesorowie, lekarze, inżynierowie, nauczyciele, kolejarze, aptekarze, winiarze, rolnicy. Wynika z tego, że idea zawarta w tym dokumencie przyciągnęła wszystkie warstwy społeczne, w przeważającej części inteligencję. Głównie zaprotestowano przeciwko projektowi premiera Edwarda Herriota w sprawie zniesienia alzackich przywilejów. Osobnym problemem okazała się kategoryzacja obywateli Alzacji. Te próby zreformowania społecznej i jednocześnie kulturowej specyfiki alzackiego regionu wzmogły dążenia autonomistyczne, w których liga „Heimatbund"²⁴⁴ odegrała istotną rolę.

Poza tym, na łamach nowo utworzonej gazety „Die Zukunft” (założyciel - Eugene Ricklin) pojawiły się odezwy dotyczące prawa do autonomii, a w konsekwencji do zachowania lokalnej administracji, szkół wyznaniowych oraz możliwości do samodzielnego ustanawiania budżetu. Gazeta ta odegrała ogromną rolę w rozbudzeniu proregionalnego ruchu autonomicznego - w 1926 r. przeprowadzono w regionie sondaż jej po-czytności, z którego wynikało, że jest ona znana co dwunastej rodzinie²⁴⁵. Brak dokładniejszych danych uniemożliwia pełniejszą ocenę zaintereso-nałeźnością Alzacji do Francji i został uznany za Jrankofilski". Od 1922 r. opowiedział się za przyjęciem w Alzacji jakobińskiech ideałów, co przyczyniło się do spadku jego popularności w regionie. Jako jakobińska partia, alzaccy socjaliści stali się wyrazicielami centrowych ideałów politycznych w ramach francuskiego parlamentu. Drugi odłam - zdecydowanie proregkmalny -opowiadał się za samookreśłeniem Alzatczyków w sprawie narodowej, czyli za przeprowadzeniem plebiscytu. Właśnie ta grupa alzackich socjalistów dołączyła do ugrupowania komunistów.

²⁴⁴    Z mej wyłoniły się dwie partie: Elsassićhe - Fortschrittspartei kierowana przez Georges Wolfa i Landespartei, która dążyła do separacji Alzacji. Przewodniczyli jej R_ Hauss, P. Schałl, E. Pinck i K. Roos. Rodowód tej partii posiadał głębokie tradycje autonomistyczne, które kształtowały się jeszcze przed 1918 r., a do jej powstania doszło z połączenia odłamu Heimat bewegung i alzackiej opozycji w niemieckim parlamencie, której przewodniczył Zom von Bulach.

²⁴⁵    Ph. Bankwitz, op. dL, s. 20.

wania poglądami prezentowanymi na jej lamach, a tym samym wywnioskowania, czy rzeczywiście ruch ten mógł zagrażać francuskiemu zamiarowi pełnej asymilacji politycznej Alzacji z Francją.

W 1934 r. wybuchła polityczna afera - w Colmar (Alzacja) odbył się proces tzw. „autonomistów” posądzonych o zdradę stanu, co oznaczało przynajmniej oficjalny kres dążeń proregionalnych. Koncepcja utrzymania centralistycznego państwa, realizowana poprzez ujednolicenie wszystkich prowincji pod względem legislacyjnym i językowym*⁴⁶, stała w sprzeczności z dążeniami części społeczności Alzatczyków. Przekonanie, iż autonomia zagrażałaby jedności Francji, to jedyny argument, który pojawia się w interpretacjach tamtych wydarzeń. Jego zasadność wynika z analizy sytuacji politycznej Alzacji przed powstaniem głównych partii autonomistycznych prawicowego nurtu, czyli przed okresem 1924-1925. Wydaje się, iż takie wytłumaczenie reakcji francuskich władz na autonomistyczne żądania pomija ważne motywy.

Żadne z cytowanych w tej pracy francuskojęzycznych opracowań poświęconych temu ruchowi nie zawiera pytania, dlaczego francuskie władze nigdy nie wzięły pod uwagę możliwości, aby pomimo centralistycznej polityki zgodzić się na pewną niezależność tego regionu. Można podejrzewać, że taka możliwość (zgody na autonomię) w ówczesnych politycznych realiach francuskich nie miałaby racji bytu. Nie tylko dlatego, że francuski naród trwał dzięki centralistycznie prowadzonej polityce. Przyczyna może tkwić w chęci wykorzenienia z alzackiej kultury tych dążeń, które kojarzyły się z Niemcami. Jeśliby przyjąć możliwość, iż Alzatczycy wybrali autonomię polityczną w ramach francuskiego państwa jako zgodną z ich poczuciem wspólnoty i kulturową odrębnością, to wcale nie sprzeniewierzyliby się francuskiemu narodowi. Wtedy też zaistniałaby sytuacja „modelowa”, o której wspomina Renan: „Istnienie narodu (proszę wybaczyć mi tę metaforę) to codzienny plebiscyt, podobnie jak istnienie żywego organizmu jawi się nieustającą afirmacją życia. [...] naród nie bardziej niż król nie ma prawa rzec do prowincji: ^Należysz do mnie, biorę ciebie«. Dla nas prowincja oznacza jej mieszkańców. Jeśli więc ktokolwiek ma coś do powiedzenia w tej sprawie, to właśnie mieszkaniec tej prowincji. Nie leży w interesie narodu przyłączenie się, a także anektowanie jakiegoś kraju wbrew jego woli” ^{1 2}.

^! 1 11

ipw m\

I

1

   L. Sittler, op. dt.; Ph. Dollinger, op. dt; B. Schwengler, op. dt.; Ph. Bankwitz, op. dt.

2

   E. Renan, Qu’est~ce qu’une nation?, [w:] Ph. Forrest, Qu’est-ce qu’une nation? Ernest Renan (Texte integrale). Litterature et identitć nationale de 1871 a 1914 (textes de Barres, Daudet, R. De Gourmont, Celine), Paris 1991, s. 31-42.

153