IMG39

R) spowiedzi i pokucie w Kanosie, pozycja Henryka poprawiła się znacznie, łagodzony z kościołem i zwolniony z klątwy, był znowuz jedynym prawowitym królem niemieckim, zaś antykról Rudolf - uzurpatorem. Żądał też Henryk od papieża pomocy duchownej przeciw Rudolfowi, i miał do tego prawo; ale nie otrzymał, bo papież mu nie dowierzał. Nie mniej jednak kiedy Henryk powrócił z Italji do Giermanji, w maju roku 1077, stanęło przy nim odrazu wielu panów duchownych i świeckich, którzy przedtem odsuwali się od wyklętego; innych pozyskał nadaniami, a miasta i chłopi witali go radośnie. W Bawarji, zawsze wiernej, zebrał znaczne wojsko i zajął naprzód Szwabję; było to przedtem województwo Rudolfa, teraz osadził na jego miejsce swojego zięcia, Frydryka vón Staufen. Zostawała jednak sprawa główna: wojna z antykrólem, którego przedewszystkiem należało zniszczyć (na Bolesława można było ruszyć i później). Henryk liczył znowuż na pomoc czeską, i nie omylił się. W czerwcu 1077 stawił się Wratysław na dworze królewskim w Norymberdze, nie tylko sam, ale i z bratem, biskupem praskim Jaromirem Gebhardem²*¹. Przez sierpień i wrzesień stały potem wojska obu królów niemieckich naprzeciw siebie, po obu brzegach Nekaru; przy Henryku wojska czeskie; ale do starcia nie doszło, bo Henryk unikał bitwy a prowadził układy, i zwlekał je umyślnie, licząc na to że dłuższa wojna znuży niejednego ze stronników Rudolfa.

Na tern zeszedł rok 1077. Dodać że w tymże roku, i to właśnie podczas owych dni kiedy Henryk i obaj bracia czescy przebywali w Norymberdze, właśnie wtedy mianował Henryk Jaromira kanclerzem królestwa niemieckiego, co był zaszczyt dla domu czeskiego i dla katedry praskiej dotąd niesłychany. A podnoszę ten fakt nie tylko dlatego że oznacza najściślejsze złączenie i spólność ówczesnych interesów niemieckich z czeskimi, ale jeszcze z innego powodu. Mam bowiem podejrzenie, powiedziałbym uczucie, że kanclerz i biskup Jaromir był jeżeli nie twórcą to przynajmniej znaczniejszym spólnikiem w obmyśleniu szczegółów spisku przeciw Bolesławowi. Dowodów nie ma, ale podejrzenie składa się nie źle, o czem powiem zaraz niżej. Cobądź jednak myśleć o tern podejrzeniu, tyle pewna że Bolesławowi należało być ostrożnym i pamiętać o tern, że wcześniej czy później Henryk i Wratysław obrócą się przeciw niemu. Należało więc nie rozrywać sił na postronne przedsięwzięcia, a najlepiej, tak zdawało się - kontynuować akcję wojenną przeciw Niemcom i Czechom. Zamiast tego, podjął naraz dwie inne sprawy: węgierską i ruską.

Interwencja do Węgier była konieczna. Było tam dwóch królów: starszy - Salomon, syn niegdyś króla Andrzeja, a mąż Judyty Salijskiej siostry Henryka iy i młodszy - Magnus Giejza, syn Beli z Richezy Mieszkówny, a zatem cioteczny brat Bolesława. Giejza był w rzeczy samej buntowniczym junjorem, który wyrzucił był Salomona ze stolicy białogrodzkiej (1074), tak iż zostawała mu tyl-

Meyer v. Knonau loc. cit. III, 42.

ko drobna część królestwa, po stronie zachodnie;. Na tym skrawku przebywał Salomon pod opieką Henryka, uznawszy się lennikiem króla niemieckiego. Miał jednak w ręku drogi klejnot: koronę św. Szczepana, dar niegdy papieża Sylwestra, gdy Giejza — o czem mówiłem w poprzednim Szkicu, koronował się nową koroną, którą sobie uprosił u cesarza romcjskiego. Otóż, czy dla tej korony czy z innego powodu, dość na tern żc kiedy potem Giejza ciężko zachorzał, więc pragnął — tak piszą Kroniki Węgierskie, pogodzić się z Salomonem, a nawet gotów był ustąpić mu z tronu, tylko że rychło umarł (dnia 25 kwietnia 1077), poczem Salomon gotował się do powrotu na tron. Co dalej nastąpiło, o tern piszą Kroniki Węgierskie tylko tyle, że po śmierci Giejzy obrano królem młodszego brata, Władysława; nie spominają zaś ani o jakiembądz działaniu Salomona, ani o interwencji polskiej na rzecz Władysława. Ale Gallus, świadek pierwszorzędny co do stosunków węgiersko-polskich, a w tej sprawie poważniejszy bo starszy aniżeli Kroniki Węgierskie, Gallus pisze o tern wyraźnie: że to Bolesław »Salomona odgonił, a Władysława na tronie osadził *= Salomonem ef-fugavit, et in sede Vladislaum collocavit«. 1 nie tylko na tern miejscu, bo i dalej, gdzie już pisze o wygnańczym pobycie Bolesława na Węgrzech, tedy jeszcze raz

0    tern spomina, wkładając w usta Bolesława takie słowa: »tego (■ Władysława) ja w Polsce wykarmiłem, i na tronie węgierskim osadziłem*²*². Nie wątpić zatem że w roku 1077 Bolesław podjął rzeczywiście wyprawę wojenną do Węgier;

1    trzeba też powiedzieć że interwencja była konieczna, albowiem Bolesław nie mógłby ścierpieć na tronie węgierskim Salomona, który podobnie jak Wratysław był i musiał być sprzymierzeńcem niemieckim.

NB. U Galla, który nie ma żadnych dat rocznych, jest wiadomość anegdotyczna o jakiejś wojnie agresywnej czeskiej (I, 24), którą koniecznie należy położyć już po koronacji Bolesława, albowiem Czesi wyśmiewali tam jego królewski tytuł. Wojna skończyła się na niczem; ale chodzi o chronologię. Nie mogła odbyć się w roku 1078 bo Wratysław był wtedy zajęty w Niemczech: w sierpniu stawał przy Henryku do bitwy pod Melrichstadt. Nie składa się też do roku 1079, bo jak wykażę niżej, była to wtedy ostatnia i zwycięzka wojna Wratysława przeciw Bolesławowi, która też u Galia nie mogłaby mieć charakteru anegdotycznego. Odnoszę ją zatem do roku 1077, i rozumiałbym, że to była dywersja wojenna, którą Wratysław podjął na Polskę, może w tym celu, aby Salomonowi ulżyć na Węgrach.

Interwencja do Węgier była konieczna. Ale inaczej na Rusi. Gallus nie spomina o niej ani słowem, zapewne dlatego że Bolesław nie wyruszył tam osobiście, lecz tylko wyprawił wojsko. Na Rusi zaszła była zmiana, także na tronie, ale w innym sposobie aniżeli na Węgrach. W grudniu roku 1076 umarł był wielki książę Światosław, a w styczniu 1077 objął panowanie młodszy z koleji brat.

*“ I. 28.