img042 (22)

uncjalne, czy raczej półuncjalne, z III wieku n.e., będące także mieszaniną kapitały, liter kursywnych i uncjalnych; wydaje się, że z tego wczesnego pisma półuncjalnego (którego pochodzenia dokładnie nie ustalono) rozwinęło się piękne pismo uncjalne.

PISMO UNCJALNE I POLUNCJALNE

Znaczenie terminu ,.pismo uncjalne” jest niezupełnie jasne. Niektórzy uczeni, opierając się na autorytecie św. Hieronima, wyprowadzają go z łacińskiego literae unciales, „litery calowe”. Pismo uncjalne, które począwszy od III wieku ń.e. pojawia się w rzymskich dokumentach urzędowych, przede wszystkim z terenu Afryki, przez z górą 500 lat (IV—VIII wiek) stanowiło zwykłe pismo książkowe. Ogólnie rzecz biorąc, było to jeszcze pismo mieszane, gdyż większość liter stanowiły znaki kapitały, niektóre litery (h, Z, q) wzięto z minuskuły, a cztery litery (a, d, e, m) miały zaokrąglone kształty charakterystyczne dla pisma uncjalnego. Typ ten niewątpliwie najlepiej odpowiadał wymaganiom kaligrafii. Używane w okresie od V do IX wieku półuncjalne pismo książkowe, które rozwinęło się z wczesnego pisma półuncjalnego, było formą mieszaną łatwiejszą od uncjały i bardziej kaligraficzną od minuskuły kursywnej.

ŚREDNIOWIECZNE ODMIANY ALFABETU ŁACIŃSKIEGO

Kiedy rozmaite kraje europejskie wyzwoliły się spod władzy politycznej imperium rzymskiego, zbiorowiska ludzi wykształconych rozwiązały się i rozproszyły. W rozwoju łacińskiego, pisma kursywnego lub pospiesznego zaszły wtedy znaczne przemiany. Kilka pism „narodowych” lub raczej „narodowych” typów łacińskiej minuskuły kursywnej uzyskało znamiona odrębności. W ten sposób na kontynencie europejskim i na Wyspach Brytyjskich ukształtowało się/pięć-pism .narodowych:.pismo włoskie lub longobardzkie, pismo.merowińskie (we Francji), .wizygockie (w Hiszpanii), germańskie i wyspiarskie.^ Każde z. nich dało początek kilku odmianom.

WŁOSKA MINUSKUŁA POŁKURSYWNA

Włoskiej minuskuły półkursywnej, która rozwinęła się z kursywy rzymskiej, używano na terenie całych Włoch od VII do IX wieku,- a w Toskanii aż do XII wieku. Wyrosły z niej liczne odmiany, takie jak minuskuła longobardzka lub pawijska, typy czysto kursywne z Amalfi, Gaety, Nea-

11 w aut ■ my mm    jWgj