6931258084

Towarzyszą mu procesy dokładnie odwrotne — budowania tradycji oraz tworzenia, czy raczej rekonstruowania, tradycyjnych form życia [Heelas, 1996: 7]. W roku 2002 istniało w Polsce ponad dwieście pięćdziesiąt rozmaitych bractw rycerskich, skupiających młodzież pragnącą obcować np. z realiami X wieku; organizacje te posiadają statuty i regulaminy, ich członkowie sami wytwarzają różne rodzaje broni, obowiązują „stroje z epoki” i takież kodeksy zachowań, dziewczyny zgadzają się na pełnienie roli służebnej wobec „swoich rycerzy” itd.

Nie jest więc tak, jak twierdzą postmodemiści, że w kulturze współczesnej w miejsce tradycji, ładu i kontroli społecznej jednoznacznie mości się chaos, płynność i niepewność — wszystkie te zjawiska występująjedno-cześnie i wzajemnie się warunkują. Detradycjonaliści traktują tradycję jako coś z gruntu trwałego i oczywistego, danego raz na zawsze; w takim ujęciu rzeczywiście żyjemy w ruinach dawnego sensu, gdyż dziedzictwo to sprawia wrażenie składnicy zużytych przedmiotów, z którymi niekiedy nie wiemy nawet co począć, jak ich użyć i w jakim celu.

Ale nie tylko takie jest oblicze dziedzictwa kultury, podlega ono nieustannym weryfikacjom, zmienia się w czasie, jest bezustannie odnawiane, nawet jeśli dzieje się to bez świadomości, iż jakieś działanie do takich właśnie prowadzi efektów. Jednocześnie nie jest prawdą, że w społeczeństwach tradycyjnych i wcześnie nowoczesnych tradycja była czymś „naturalnym” i spontanicznym, natomiast dzisiaj może być co najwyżej „konstruowana” (w tym więc sensie jest „sztuczna”). Tradycja zawsze jest kulturowym konstruktem, wyborem pewnych tylko elementów z całego spektrum możliwości. To prawda, dzisiaj mamy wybór nieporównanie większy, ale to wcale nie znaczy, że opowiedzenie się za którymś z wariantów tradycji czyni nasz wybór mniej autentycznym.

W każdym społeczeństwie istnieją takie obszary kultury, które są podatne na sakralizację, a tym samym wchodzą w obręb strzeżonej tradycji jako zespołu podstawowych znaków identyfikacyjnych. Wiemy już, w jaki sposób postępy globalizacji wywołują przeciwstawne działania, zmierzające ku wyznaczaniu tożsamości konkretnie zakorzenionej, odwołującej się do języka, religii, regionu oraz innych kulturowych, a nawet rasowych wyznaczników odrębności, które zdawały się tracić znaczenie.

Innym powszechnym zjawiskiem stała się tzw. tradycja wynaleziona {invented tradition), zanalizowana szczegółowo przez Erica Hobsbawma i Thomasa Rangera [Hobsbawm, Ranger (red.), 1983]. Tradycja wynaleziona (albo wytworzona) to zbiór praktyk kulturowych, które wyrażają pa-

. •

mięć o wartościach, normach, wydarzeniach czy postaciach z przeszłości na zasadzie ich powtarzania i przypominania dzisiaj żyjącym jednostkom,

112