IMG86

ł>    Zbigniew Bukowski    [30]

tbeeność w obrębie ostatniej z wymienionych osad grupy ludzkiej obcego wchodzenia. Odkrycia te wskazują jednoznacznie na możliwość obcej in-iltracji ,,zakarpackiej” w obręb strefy, położonej między Wisłą i Sanem . Zachodnimi Karpatami, w rozmiarach znacznie większych od dotąd postu-owanych.

Tmdności zaznaczają się natomiast przy próbie uściślenia datowania natezisk Gava-Holihrady na północ od Karpat, gdyż w odniesieniu do Nowej luty-Pleszowa uzyskano tylko ramową chronologię — IV EB-HaC, a naczynie Wietrzna część badaczy umieszcza w okresie V EB-HaC, choć R. Jamka kłonny był przesunąć jego datowanie już do IV EB. W świetle tlanych z.ob-zaru zakarpackiego możliwość kontaktów tamtejszych obszarów- z terenami iód górną Wisłą i Sanem są raczej ograniczone do okresu od HaA_Ł do HaB/C formy występujące w HaC uznać należy za przeżytkowe. Możliwe jest nato-riiast odtworzenie kierunku rozprzestrzeniania się tych elementów ku północy; wyraźna koncentracja zespołów i znalezisk typu Gava zaznacza się w dorzeczu rodkowej Cisy, m. in. nad Latoricą, Topią i Ondawą¹⁰⁷. Pod uwagę wziąć tależy więc dwie strefy kontaktowe: pierwsza — przez Przełęcz Dukielską znalezisko z Wietrzna) w kierunku dorzecza Sanu i Wisłoka oraz druga - przez Przełęcz Tylicką i wzdłuż Popradu oraz Dunajca, przy czym ta ostat-ua wykorzystywana była już od wczesnych faz epoki brązu, co oprócz skarbów rązowych dowodnie poświadczają też znaleziska kultury Otomani i pińskiej w Maszkowicach¹⁰®.

ODDZIAŁYWANIA OBCE NA PÓŁNOC OD KARPAT I SUDETÓW W OKRESIE HALSZTACKIM (HaC-HaD)

Wykształcenie się na obszarze Wschodnich Alp wielkiego kręgu cywilizacji lultury) halsztackiej, ściślej mówiąc wschodniohalsztackiej, datowane jest d połowy VIII w. p.n.e.¹**, z tym też momentem dochodzi do włączania łchodniej części kultury łużyckiej w orbitę ścisłych powiązań kulturowo-ymiennych z obszarem wschodnioalpejskim. Zagadnienie to w literaturze olskiej znalazło dostatecznie obszerne wyjaśnienie¹¹*, stąd moje uwagi graniczę głównie do kwestii obcych oddziaływań, dostrzegalnych dla tego kresu na obszarze w dorzeczach Odry i Wisły¹¹¹. Jest to zarazem faza, w której ostulowany podział kultury łużyckiej na dwie strefy znajdzie dobitne po-v « m1 zenie, uchwytne zwłaszcza na podstawie zasięgu tych wszystkich ele-lentów, jakie uznawane są powszechnie za charakterystyczne dla ..stylu ałsztackiego”, a które ograniczone są wyłącznie do strefy' zachodniej (ryc. 5).

*** V. BUdinsky-Krićka 1976, s. 119 i n., gdzie toż charakterystyka znalozisk.

^l“ Z. Bukowski 1969, s. 308.

•** 8. Oabroveo 1980, ». 30 i n.

^kM Zob. np. PZP 1979, >. 74 i n. orać s. 117 i n.

*^u Zob.toż dyskusyjne uwagi J.Choohorowekiągo 1978, s. 867 i n., który wskazu-

Hyc. 5. Zasięg jednostek kulturowych okresu Hallstatt D: 1 -12, 16 — Kultura łużycka (1 — grupa zachodniopomorska; 2 — grupa górzycka; 3 — grupa chełmińska; 4 — grupa wschodniowielkopolska; 5 — grupa białowicka; 6 — grupa środkowośląska; 7 — grupa głubczycka; 8 — grupa gómośląsko-małopolska; 0 — grupa tarnobrzeska; 10 — grupa mazowiecko-podlaska; 11 — grupa słowacka; 12 — grupa środkowopolaka; 16 — grupa wysocka); 13 - kultura kurhanów zaohodniobałtyjskich; 14 — kultura grobów kloszo ■ wych; 16 — kultura miłogradzka; 17 — kultura jastorfska; 18 — kultura wschodniopo • morska. Według A. Gordawslćego (w: PZP, t. IV, 1979, s. 116/117 ryo. 56).

Kig. 5. Diffusion territoriale des civilisations dc la póriodo de Hallsinn D: 1 -12, 16 - eivi lisatiou lusacieiine (1 — groupe de Pomeranie occid'-n»ule; 2 - groupe de Oór/.ycu; ;( _ groupe de Chełmno; 4 - groupe de Grandę Pologne orientale:    - groupe dc Bilion

dorf- 6 — groupe do Silesie centrale; 7 - groupe de (.łnhczyce: 8 - groupe d •Silósie Ol <le 1’etite Pologne; 9 — groupe de Tarnobrzeg; 10 - groupe de <-t de Poillneliie; II — grniipe nlovttque, 1- — groupe ile Pologne eenlmlo; 10 pc de Wysoclco); 13 — eiyilisation des tu mu lun bu It os occidoutuiuc; 14 satiori des tombos & urue eouverte d’un grand vuse dit „cloelie”; 10 sation de Mi log rody; 17 — civiIisation de .1 astorf; 18 — oi v 11 isation du PoruSra me orientale. D'aprós A. Gardawski (dans PZP, vol. IV, 1979, p. 116-117 lig 66)

f.H

Dl