IMG58

Umożliwia to stosowanie technik wyszukiwania informacji operujących na całym tekście dokumentu, nie tylko rekordzie bibliograficznym. Techniki te obejmują określenie bliskości słów w tekście (na przykład współwyitępowanie w odległości nic większej niż pięć słów, w urn samym zdaniu, w tym samym akapicie), określanie częstości wystąpień słów w tekście. Wyszukiwanie może hyc prowadzone manualnie lub automatycznie; oba rozwiązania mają swoje zalety i wady, Wyszukiwanie manualne pozwala na większą kontrolę procesu wyszukiwania, ale wymaga lepszej znajomości semantycznych i syntaklycznych zasad wyszukiwania, a takZc specyfiki poszczególnych serwisów GUC. Wyszukiwanie automatyczne nic wymaga posiadania takiej wiedzy, ale może dawać wyniki mniej efektywne.

———O

[OTPIffMi

Rys. 8, Interfejs systemu Medline - zastosowanie języka naturalnego i logiki rozmytej

Bazy danych, zawierające opisy bibliograficzne, przekształcane są także we wspomniane wcześniej indeksy cytowań. Najstarszymi bazami danych tego typu są publikowane pierwotnie przez ISI (Institutc for Scientific Information), a obecnie przez Thomson Scientific indeksy cytowań artykułów z czasopism: Science Citation lndex, Social Science Citation !ndex oraz Arts and Humanities Citation lndex. Od 1997 r. bazy te dostępne są online jako serwis Web of Science¹¹. Najcenniejszą cechą tego typu baz danych jest możliwość docierania do publikacji cytowanych przez dany artykuł oraz określenie dla danego artykułu publikacji go cytujących. W ten sposób istnieje możliwość wyszukiwania publikacji związanych z określonym tematem chronologicznie wstecz i wprzód w stosunku do danej, odszukanej publikacji. Twórcy Web of Science zignorowali jednak fakt, że uczeni coraz częściej umieszczają swoje artykuły w różnych zasobach Internetu, gdzie dostępne są bezpłatnie. Rozwój Webu spowodował, że powstawać zaczęły nowe serwisy, które złamały monopol i hegemonię Web of Science.

Obecnie w GBC funkcjonuje ponad 100 baz danych i innych narzędzi służących do wyszukiwania cytowań. Można je podzielić na trzy kategorie:

* Bazy danych, które umożliwiają użytkownikowi wyszukiwanie pełnotekstowe dla wy-krycia cytowań określonych autorów, czasopism lub artykułów. Wśród tych narzędzi wymienić można najbardziej znane: arXiv, CiteSeer, RePEc, getCITED”, Google Bo-oks i Google Scholar oraz Scirus Elseviera. Część z tych serwisów, jak CiteSeer i Google Scholar, funkcjonuje jako autonomiczne indeksy cytowań, umożliwiające automatyczny wybór i grupowanie cytowań prac naukowych, dostępnych online.

' Bazy danych pozwalające użytkownikom na wyszukiwanie w bibliografii załącznikowej. Serwisy takie, tworzone często przez wydawców, rozpoczęły działalność pod koniec lat dziewięćdziesiątych XX wieku, gdy dziedzinowe bazy danych uzupełnione zostały o bibliografie załącznikowe. Przykładowo wymienić można: MathSciNet²³

^:i http://scicnlif1c.thomson.coin/pruducls/wos/.

getCł TED lo wiclodzicdzinowa baza danych zawierająca opisy publikacji wszystkich typów (hltp://www. gclcitcd.org/).

•" hl!p.7/www .ams.org/mathscincl/.

ScicnccDirccł GlseWcra, SciFindcr Scholar' i ACS, Scilaiion' / AIPc/y Spi-^//Sli!rr^1,/e Stanford Umv.

ftsjj funkcjonujące dokładnie lak. jak Wcbof Science. Tu wymienić należy Sco-*    ^{1 2} żniwny w 2004 r. prze/ £lscvier, w którym także podawane mi IF czasopism

pu* •    : przewyższa produkt Thomsona liczbą opisów, lecz obejmuje piśmiennictwo

Ten <J*^,a ^ p_(K|_c/)|S Web of Science już od 1900 r (Mcho 2007. i. 30J,

■ Public Access Catalog (OPAC)

*    talogi biblioteczne służą jako źródło informacji o zasobach biblioteki, będąc narz-;-

•    m umożliwiającym przeszukiwanie ich kolekcji Przyjmowały one różne formy, od frlntółw książkowych, poprzez kartkowe, mikrofilmowe i mikrofiszowc. Katalogi on*

■ ooiawily ^w ^^a,ac*' siedemdziesiątych ubiegłego wieku, lecz pierwsze rozwiązania ,lv bardzo ograniczoną funkcjonalność i stanowiły uzupełnienie modułu udostępniania,

Łińrv byl początkiem obecnie funkcjonujących zintegrowanych systemów bibliotecznych Współczesne OPAC używane są od lal osiemdziesiątych XX w, Stanowią rodzaj biblio-graficznej bazy danych, choć od baz danych opisanych wcześniej różnią się pod wieloma względami.

Rozwój OPAC. podobnie jak rozwój zintegrowanych systemów bibliotecznych, których OPAC jest częścią, związany jest z rozwojem techniki komputerowej. Wielu autorów (np. [Hildreth 2000; Taylor 2003]) dzieli okres rozwoju na kolejne generacje, takie jak:

•    Katalogi pierwszej generacji, tworzone na początku lat osiemdziesiątych XX w. służyły głównie wyszukiwaniu znanych już wcześniej pozycji według ograniczonej liczby kryteriów, takich jak autor, tytuł, sygnatura. Nie było żadnych elementów opisu rzeczowego. Brak było możliwości przeglądania (bmwsing) opisów. Opisy były krótkie i na ogól niestandardowe. Twórcy pierwszych OPAC starali się często upodobnić je funkcjonalnie, a nawet wizualnie, do katalogów kartkowych. Niektóre systemy powielały rozwiązania stosowane w systemach baz danych, głównie serwisu Dialog.

•    Druga generacja, która pojawiła się z końcem lat osiemdziesiątych przyniosła wzrost możliwości wyszukiwawczych poprzez dodanie takich kryteriów, jak hasła przedmiotowe (wraz z możliwością przeglądania słownika) lub słowa kluczowe oraz mechanizmów, jak algebra Boole'a. Część katalogów umożliwiała wybór formatu wyświetlania danych (na przykład krótki, średni, pełny), wspomaganie wykorzystania (na przykład różnie zaprojektowany dialog dla użytkownika nowego i doświadczonego, więcej rozbudowanych komunikatów o błędach). Katalogi stały się dostępne poprzez telnet. Połączenie OPAC z modułem udostępniania umożliwiło poznanie statusu udostępniania wyszukanych materiałów. Wadami były częste błędy w wyszukiwaniu, kłopoty ze stosowaniem słownika JIW oraz słaba organizacja dużych zbiorów odpowiedzi.

•    Trzecia generacja OPAC, funkcjonująca od 1996 r., miała zapobiegać wcześniejszym problemom dzięki zastosowaniu takich technik i narzędzi, jak wspomaganie tworzenia strategii wyszukiwawczej, integracja słowników kontrolowanych i wyszukiwanie peł-notekstowe, równolegle wyszukiwanie w wielu bazach danych.

; Czwarta generacja charakteryzuje się zastosowaniem wielu narzędzi znanych z Wcbu, na przykład graficznego interfejsu użytkownika (GUI), udostępnianiem zasobów przy pomocy protokołu Z39.50, wykorzystaniem hipertekstu a także możliwością przetwarzania danych w różnych formatach (na przykład MARC i Dublin Core). Katalogi zapewniają możliwość dostępu poprzez odnośniki do multimediów oraz pełnych tekstów

161

1

^!‘hltp://wwwcas.org/SCIFlNDER/SCHOlAR/. ^!’ http:rrscitalion.aip.org/. Hnp://ww.slac.stanford.edu/spires/,

2

hllp://www,seopus.com/scopus/home,url,