IMG71 (6)

lęk - okaże się także ostatecznie (na naszą zgubę) epoką postdemokratyczną.

¹ Francis Fukuyama. Koniec historii, przel Tomasz Bieroń, Marek Wi-ctuowsłd. Zysk i Ska. Poznań 1996. Co prawda w tej książce mniej jest zachwycony swoją prognozą niż w artykule zamieszczonym w Na-ricaoł łnterest, który wywołał całą tę dyskusję. Patrz także: Walter B Wriston. Twtltght of Smweignty. Scribner’s, Nowy Jork 1992.

¹ Patrz Georgie Annę Geyer. Our Disintegrating World: The Menace of Global Anardny, Encycłopaedia Britannica, Book of the Year 1985 Umversity of Chicago Press. Chicago 1985. s. 11-25; Daniel Patrick Moynihan. ftradaemomum. Ethnicity in International Polities, Oxford University Press. Nowy Jork 1993. Zbigniew Brzeziński. Out of Contro!: Global Turmotl on the Eve of the Twenty - First Century, Scribner s, Nowy Jork 1993. Także Tony Judt, The New Old Natwnalisms, „The New York Reciew of Books”. 26 maja 1994. s. 44-51.

³    Dwie wydane niedawno książki, cytowana powyżej praca Zbigniewa Brzezińskiego o „globalnym zamieszaniu" spowodowanym przez etniczny nacjonalizm (Dżihad). oraz Kevina Kelly’ego o komputerach i „powstaniu cywilizacji neofeiologicznej” I McŚwiat) noszą tytuł Out of Control - „Poza kontrolą".

⁴    W swoim „nowym kursie na technologię”, jak pisze dziennikarz „New York Timesa”, Edmund L. Andrews, administracja Clintona chce tylko uniknąć działań, które mogłyby „wystraszyć inwestorów toporną regulacją". Spodziewa się raczej ..zredukować bariery regulacyjne utrudniające konkurencję". Edmund L. Andrews, New Tack on Technology, „The New York Times”. 12 stycznia 1994. Z zakończeniem kadencji Kongresu w 1994 roku wygasła sobie spokojnie Ustawa o Telekomunikacji, która mogła umożliwić w pewnym stopniu kontrolowanie informacyjnej super-aufostrady

Rohatyna cytuje Thomas L. Friedman, When Memory Talks, Govem-metits buten, „The New York Times”, 24 lipca 1994.

* SŁeiner pisze, że demokratyczne rewolucje, jakich widownią była w ostatnich latach Europa Wschodnia, „nie były przepojone jakimś abstrakcyjnym umiłowaniem wolności czy sprawiedliwości społecznej”. „Nowo wyzwoleni rzucili się na kasety wideo, porno, kosmetyki w amerykańskim stylu i fast food, a me na dzielą Milla, Tocqueville’a i Sołżenicyna”. Steinem cytuje Anthony Lewis, A Quake Hits the Summit, „International Herald Tribune”, 2-3 czerwca 1990.

⁵ Cyt. w, Aleksa Djdas, A Houte Dirnded, „The New Republic”, 25 stycznia 1993. s. 38

* W tójro 1994 roku około 80 000 żołnierzy sił zbrojnych ONZ stacjonowało w 18 krajach, z czego zaledwie garstka na granicach Izraela z wrogimi aa sąsiadami (Synu i Libanem) oraz na granicach między Indiami (Pakistanem, i Irakiem i Kuwejtem. Największe są jednak kontyngenty

usiłujące (bez skutku) rozdzielić walczące frakcje w Somalii (ponad 26000 żołnierzy), byłej Jugosławii (ponad 25000), a także w Gruzji, na Cyprze, w Liberii, Angoli, Mozambiku, Rwandzie, na Saharze Zachodniej, Haiti, w Salwadorze i Kambodży. Bliższe dane podaje Brian Hall, Bhie Helmets, Empty Guns, „The New York Times Ma-gazine”, 2 stycznia 1994.

⁹    David Binder, Tfouble Spots: As Ethnic Wars Multiply, U.S. Stńves for a Policy, „The New York Times”, 7 lutego 1993.

¹⁰    Posługujący się tym terminem muzułmanie umyślnie zaciemniąją niekiedy jego znaczenie. Występując przed arabskim audytorium w połowie 1994 roku, zaraz po wejściu z życie porozumienia dotyczącego Jerycho i Gazy, Jaser Arafat w bojowym tonie mówił o Dżihadzie na rzecz odzyskania Jerozolimy, potem zaś „wyjaśniał” zaniepokojonym Izraelczykom i ludziom z Zachodu, że miał na myśli walkę prowadzoną środkami pokojowymi.

¹¹    Patrz Arthur Schlesinger Jr., Disuniting America, Norton, Nowy Jork 1993.

¹²    Na liście minimalisty znalazłyby się Holandia, Dania, Islandia, Luksemburg, Norwegia i Portugalia, czyli niespełna 1 procent ludności świata. Czasami do tej listy dodąje się również Japonię, i wtedy mamy prawie 5 procent.

¹³    „The Washington Post”, tygodniowe wydanie ogólnokrajowe, 21-27 grudnia 1992, s. 28.

¹⁴    Cytowany przez Davida Bindera w Trouble Spots. Lansing nie był, rzecz jasna, przychylny wizji Wilsona i przeciwstawiał się niektórym aspektom jego polityki. Daniel Patrick Moynihan jest przekonany, że sam Wilson dostrzegł z czasem niebezpieczeństwa samostanowienia, bo przyznał pod koniec życia, że dał początek retoryce samostanowienia „nie zdając sobie sprawy, że narodowości istnieją”, nie przewidział tym samym niszczycielskich sił, jakie idea ta wyzwoliła. Moynihan. Pandaemonium, s. 85.

Nawet Amitai Etzini, gorący zwolennik komunitarianizmu, niepokoi się „złymi stronami samostanowienia”. „Foreign Policy”, nr 89, zima 1992-93, s. 21-35.

¹⁵    Mapa przyjęta na krótko przez walczące strony w 1994 roku była jeszcze gorszym ustępstwem na rzecz serbskich agresorów, chociaż przynajmniej próbowała połączyć ze sobą izolowane mikroskopijne etniczne enklawy. W czasie, gdy piszę tę książkę, wygląda na to, że zarówno NATO, jak i ONZ całkiem skapitulowały przed logiką siły.

¹⁹ Brytyjski dyplomata i historyk Harold Nicholson zdaje tragikomiczną relację z jednego z tych spotkań, jakie odbyły się po I wojnie światowej, w 1919 roku, kiedy to wykrqjono państwa bałkańskie. Premier David Lloyd George przez pomyłkę wziął kolory stosowane na mapach fizycznych - zieleń oznaczającą niziny i brąz oznaczający wzniesienia - za obszary zamieszkane przez Greków i Turków. Wskazując na zielony obszar Scala Nova powiedział do włoskich delegatów: „Nie możecie tego dostać - tu jest pełno Greków”. Nicholson zwrócił swojemu szefów uwagę, że jest tam pełno zielonych dolin, ale Greków bardzo maki.

Al