IMG!40 (4)

pomiędzy poszczególnymi ciupami rozłączności; zakończenie jednego nicjesi koniecznym warunkiem przejścia do następnego, jak np. u Erika Eriksona.

J ) Kolejną koncepcją, której założenia należy zaprezentować rekonstruując

S tcurie rozwoju społecznego dziecka, jest podejście, którego autorem jen Stefan Kuoowski - pedagog, reprezentant personalizmu chrześcijańskiego. Ważnym uzasadnieniem dla jej prezentacji jest omówienie w jej obrębie nie tylko czynników rozwojowych, ale i konkretnych wskazań dla wychowawcy dotyczących sposobu czy kierunków rozwijania poszczególnych rodzajów aktywności, w jakich przejawia się rozwój młodego człowieka.

/ Za osiąganie dojrzałości zarówno fizycznej, emocjonalnej, społecznej czy poznawczej odpowiedzialne są następujące cztery czynniki rozwojowe: bios. etos, agos, los. Widzimy zatem. Ze koncepcja ta bogatsza jest o występowanie dodatkowego czynnika, jakim jest los. Zdefiniujmy je pokrótce.

' - Biosem autor nazywa sferę popędową człowieka, czyli to wszystko, za rozwój czego odpowiadają czynniki genetyczne i fizjologiczne, w tym także uwarunkowania psychiczne: temperament, podświadomość, wrodzone uzdolnienia i predyspozycje wraz z odpowiednim zaopatrzeniem organizmu w składniki udujące. Warunki prawidłowego kształtowania tej sfery zostały omówiona powyżej w koncepcji li. Radlińskiej. Podobnie jak ona, autor zwraca uwagę na istnienie tzw. pędu życiowego (Radlińska posługuje się określeniem zaczerpniętym z filozofii Henn Bergsonowi yjigh naturalnej siły. która kieruje rozwojem jednostki, umożliwiającdostosowanie do warunków środowiska i pokonywanie przeszkód, które nierozerwalnie związane są z każdym procesem rozwojowym.

— • Etos to u Kunowskicgo ogół czynników środowiskowych kształtujących naszą psychikę wraz zc społeczną siłą obyczajowości, systemem sankcji (kar i nagród), wartościami, które przenikają do osobowości poprzez uczestnictwo w kręgu społecznym, co często nazywane bywa d/je^zięjcmcm społeczną¹¹ lkulturalnym, inaczej mówiąc - reprodukcją kulturową**. Pojęcie etosu odnieść można do tego wszystkiego, co dzieje się podczas procesu socjalizacji

~ Agos (ago - prowadzę) natomiast, trzeci z czynników, to także, wpływy środowiskowe, jednak można tu mówić jedynie o bodźcach kontrolowanych, świadomym, intencjonalnym wpływie i kształtowaniu psychiki poprzez przykład, autorytet, oddziaływanie wzorców wychowania, swego rodzaju wprowadzanie w życic rozumiane jako wyprowadzanie ze stanu natury ku

tur*W. PWN*    1990

" P. Bourdicu. J.C. PuMfon. Reprodukcja. EleMtuy

^— itnałanti I jącc pr/cd zdci ■ vamem i wykolejeniem jtOnotto Ogromną rołę pełnią ta wota. świadomość»ucncn wychowanka, podobnie jak i wychowawcy, na tym etapie bowiem zawiązuje się duchowe porozumienie. relacja ucznia i mistrza. Agos to oddziaływania pewnej sumy czynników społecznych i kulturowych, które we współcześniejszych koncepcjach nazywa się wychowaniem i nauczaniem.

Wreszcie ostatni czynnik los. oryginalny wkład Kunowskiego w koncepcje rozwojowe, rozumiany jako suma warunków historycznych i eg/y-jtcncjalnych jednostki, także wola Boga wraz z unikalnymi składnikami - csobylud/kicj. takimi jak nadświadomość czy sumienie. Los jest tym czyn-aikicm. który wydaje się uwypuklać światopoglądowy charakter koncepcji Kunow skiego. Wyraźnie skłania się on ku opinii, że w rozwoju jednostki nic wszystko zalety od nas samych i od czynników biologicznych, nawet etos aa charakter losowy, nikt przecież nic wybiera sobie społeczeństwa, grupy czy okresu w sensie historycznym, w którym przychodzi na świat. Skoro nic możemy wybierać, pewne czynniki pozostają poza naszą kontrolą i możliwoś-ciami korekty. Aby uprawomocnić to twierdzenie, wystarczy prześledzić losy młodych talentów czy wybitnych jednostek, którym przyszło żyć w „złych" czasach. Kunowski daleki jest jednak od absolutyzacji losu, jest on ważnym, •le nic najważniejszym i nic jedynym czynnikiem rozwojowym, na próżno ratem szukać w jego koncepcji usprawiedliwienia dla wszelkich błędów, zaniedbań czy porażek pedagogicznych. Każdy człowiek więc i wychowawca obdarzony jest wolą. sumieniem, wyobraźnią w związku z czym w każdej sytuacji ma wybór, może podjąć właściwe bądź niewłaściwe decyzje, także dotyczące kontaktu i prowadzenia dziecka. Ciekawa jest zresztą sama definicja £ wychowania ji Kunowskiego, który nazywa je „prowadzeniem człowickf kVL_ -jego wyższym przeznaczeniom"**, jednoznacznie odcinając się od stanowiska zrównującego ten typ¹ działania społecznego z opieką czy kształtowaniem podstawowych czynności życiowych jedynie u małego dziecka.

Zadania nauczyciela i wychowawcy postrzega Kunowski tytko i jedynie w związku z określonym stadium rozwojowym i przejawiającym sag w jego obrębie dominującym typem aktywności jednostki.

Poniższy rysunek obrazuje zależność między kierowaniem wychowawcy a samodzielnością wychowanka. Kierowanie owo odpowiada pewnym ro-

47

1

S. Kuwii—H op.cil. ^{1 66}