IMG47

czuje się ono nieszczęśliwe, oo stanowi główną cechę medosto-. aowania społecznego. \

Zgodnie natomiast ze społecznymi kryteriami rozpoznania niedostosowania u dziecka (będącymi — jak łatwo aię przekonać — konsekwencją kryteriów psychologicznych): „1. Dziecko takie — zdaniem J. Konopnickiego (1971, s. 21) — jest na ogół rzadko łubiane przez inne chaeci,. a takie i przez dorosłych. Ponieważ jego reakcji nie można przewidzieć, inni ludzie unikają go na ogół. 2. Nie ma ono zaufania do innych ludzi, jest podejrzliwe i niezrozumiałe dla nich. 3. Z trudnością nawiązuje kontakty i przyjaźnie, co powoduje, że czuje się ono wyobcowane w grupie. 4.*'Nie mogąc w sposób normalny zaspokoić swoich potrzeb, czyni to w sposób okrężny, najczęściej dla otoczenia nieprzyjemny, a czasem nawet wręcz antyspołeczny*⁹.

Dokonana przez J. Konopnickiego charakterystyka dziecka trudnego'(czyli w jego nomenklaturze dziecka niedostosowanego społecznie) pozwala wnosić, ii trudności wychowawcze leżą zarówno w sferze jego osobowości, jak i czysto zewnętrznych zachowań. Najogólniej rzecz biorąc, są one wyrazom frustracji dziecka, różnycji jego niepowodzeń i przeżyć o negatywnym ładunku emocjonalnym, i zarazem przejawami nieprzystosowania się dziecka do warunków i wymagań szeroko rozumianego żyda społecznego, J. Konopnicki jednocześnie podkreśla z naciskiem, iż niedostosowanie społeczne nie jest nigdy zjawiskiem nieodwracalnym. „Dzieci różnią się między sobą — pisze on <1971, a 21) — stopniem i rodzajem niedostoaowania, każde jednak dziecko można uratować, z tym że w zależnośd od stopnia niedostosowania u jednych proces r moc Jałizacji kończy się szybciej, u innych — później. Z twierdzeniem takim można się w pekd zgodzić. Toteż trudno nazwać niedostosowanym ąpolscinfc dziecko oligofreniom* łub psychopatyczne, a niekiedy także dzkdto s ekstremalnymi sabttrstniasni rozwoju psychoruchowego łub dynamiki procesów nerwowych. W taltach przypadkach potrzebna jest alt tylko pomoc pedagoga lecz w dużej mierze również interwencji peychnlngą pediatry, aeufolafi i psychiatry. MkWw s tyoh śM wymagają nawet Secaenis Iflntrmign W każdym ramę nfcadoetoacwanyni ^elerenii — wfentfm £ Kanap. ■hżrtige — ats jmt dnach* da którego ais mina trafić mśrną