IMGD64

Anna Wyka

tfci psychofizycznej. k(ńrq sama stanowi. Praktyka społeczna badanych środowisk prowadzić ma do stworzenia - przynajmniej potencjalnej - nowej „osobowości pod-stawowej”, a ta. być może. zdolnu byłaby do stworz.cnia odmiennych od obecnie dominujących, stylów i form życia społecznego. Proces fen miałby się dokonać m.ui poprze/ przewartościowanie i zmianę dotychczas dominującego modelu rozwoju społecznego - który oparty jest wciąż na Galtungowskim „paradygmacie nienasycenia" - głównie poprzez przywrócenie mu „ludzkiej" skali. |„.)

Oto przy kładowe opozycje wartości dominującego „paradygmatu nienasycenia” (DSZi i świadomości alternatywnej (ASZ) przytoczone przez, socjologa amerykańskiego. specjalistę w zakresie problemów Trzeciego Świata: wzrost materialny -wzrost duchowy: człow iek dominujący nad przyrodą - człowiek chroniący przyro-dę; rywalizacyjność - egoizm oświecony: racjonalizm - podejście racjonalistyczno-intuicjonistyczne; centralizacja, specjalizacja - decentralizacja, prostota, mniejsza skala (D. Goulet. 1977). Amerykański badacz stylów życia i autor opartej na wynikach systematycznych badań prognozy rynkowej dla USA na lata dziewięćdziesiąte. A. Mitchell (1979). proponuje następujące opozycje wartości dominujących i alternatywnych. ilość - jakość; zbiorowość — jednostka: nadmiar - dostatek; sztywność -elastyczność (osobowości); moda - styl; złożoność - prostota; rozrzutność - umiarkowanie: marnotrawstwo — dbałość, wtórność — autentyczność; tradycjonalizm -eksperymentowanie: mechaniczne - osobowe (typ więzi), skuteczne - przyjemne; wrażeniowe, powierzchowne — znaczące, o głębszym sensie; sztuczne — naturalne.

Trzeba przypomnieć, że jednym z najważniejszych rysów światopoglądu dziś alternatywnego jest głębokie, wyrastające jeszcze z fazy kontrkultury przekonanie (krytycy nazy wają je naiwnym złudzeniem, bądź myśleniem utopijnym), że przemiana jednostki ludzkiej, jej dążenie do ideału osoby, jest i winno być pierwotne w stosunku do możliwości przeprowadzenia efektywnych ulepszeń struktury społeczno-politycznej czy przemian ekonomicznych wszelkiego poziomu i zasięgu (Roszak 1968; Bacb 1976: Jawłowska 1975; (.eonard 1981; G. Lagos 1975; Satin 1978; Steenber-gen. Feller 1979; M. Ferguson 1980; Szacki 1980). Podobne założenie znajdujemy I wszystkich wybitnych przedstawicieli psychologii humanistycznej, bardzo ważnych dla kształtowania się światopoglądu alternatywnego (Maslow, Fromm. Perłs, Rogers). (...)

I Oczywiście najważniejsze są wymiary charakterystyki nazwane przeze mnie paradygmaty cznymi. Z nich bowiem integralnie wynikają wartości dające się odnaleźć aa „niższych” poziomach funkcjonowania podmiotu: makro-, mezo- czy mikrospo-ftneznych. a także inirapersonalny m (dotyczącym wewnętrznego funkcjonowania jednostki ludzkiej). Konkretne krytyki rzeczywistości zastanej, zrelatywizowane konkretnych warunków- ustrojów o-historycznych i przez to różne, na najogól-po/ioinie rozważań odnoszą się jednak do wspólnego podstawowego wzor-yjnego. Źródła i kierunki krytyki stają się wówczas wysoce tożsame.

ALTERNATYWNY WZORZEC OSOBOWY

Dokonajmy następnie charakterystyki, choćby fragmenaavycaM|» sywanego światopoglądu — ..nowego czkmidu" który Im niać świat, a którego cechy osobiste wynikałyby r podjętego nil Model ten opisał bodaj jako jeden z pierwszych, socjolog inenkaMi W. BMS (1974). nazywając go modelem „osobowości postindnstrwlMf*. Cfe charakteryzował mentalność ..nowego człowieka", po* ługując

siruowanej przez siebie ..świadomości III**, leszcze starsze dniWy^H|^H przykład koncepcja ..człowieka transcendującego” Maslowa (I96BI. prosumenta A. Tofflera (1981), ..nowego człowieka** Fromma (19791. czy jutra" C. Rogersa (19X0). wreszcie - należącą do innej tradycji koncepcja gens Sicińskiego (1988).

Najważniejsze cechy jednostki ludzkiej w tych modelach. io ność. otwartość, elastyczność, umiejętność dokonywania świadomych wyhMMk twórczość, sceptycyzm w stosunku do nauki i techniki (wedte waoma stycznego), dążenie do autentyczności, ześrodkowanie jeduoMM świadczania świata, traktowanie życia jako procesu przemian wewuęmajNlktiiMfl o innych, wrażliwość ekologiczna, nastawienie antyinstytucjoMlaP^II^^^^^^H biurokratyczne), poleganie na możliwościach własnego ność. zdolność do samoorganizowania się w samowystarczalne „ludzką", poszukiwanie sensu, rozwój duchowy. (...)

Jest jedna jeszcze centralna wartość światopoglądu w poprzek wszystkich już wymienionych. Jest to wartość bezpośredniej, podejmowanej natychmiast - tu i teraz, nawet I łeczną skalę. (...)

RODZAJ KONSTRUOWANEJ WIĘZI SPOŁECZNEJ A WAKfOtflH

Nacisk na budowanie powiązań wskazuje socjologowi mpMM odczuwania wspólnoty i wzmocnienia siły „diaspory" alternatywnej mów dominujących. Chodzi także o możliwie dużą drożność się za tym wyrażane wciąż (choć dawniej skrywane) poczucie nie powiązań miałoby więc służyć przezwyciężaniu izoij-.ii społecznej i pomostów służących komunikowaniu się i współdziałano z cym. przezwyciężaniu funkcjonowania na awangardowym. H wym. Sprawa ta jest niezwykle ważna zwłaszcza dla tycb miejtfK które wykraczają poza własny interes środowisk ASZ. W I dzi o kwestie ochrony zdrowia, oświaty, zdrowego odżywi kwestie ekologiczne, energetyczne itp. Jednocześni z systemem dominującym, który nie zmuszałby do tości.