4645771773

65

ANNA LEWICKA-KAMINSKA

Główny zrąb pracy stanowi topo-typograficzny spis druków. Niektórzy badacze ustosunkowują się krytycznie do takiego uporządkowania materiałów katalogowych wysuwając zarzut, że układ według krajów i miast jest wyrazem pozycji historyka dziejów książki, który w pierwodruku widzi jedynie wielkiej wagi dokument rozwoju drukarstwa piętnastowiecznego, a nie dostrzega zupełnie jego wielkiej wartości treściowej. Nie podzielam tego poglądu. Twierdzenie, że układ spisu (topo-typograficzny czy alfabetyczny) ma związek z treściowym znaczeniem inkunabułów, wydaje się co najmniej nieuzasadnione. Nie należy bowiem zapominać, że dodatki pomocnicze (takie jak: alfabetyczny spis autorów i tytułów dzieł anonimowych w katalogu ułożonym topo-typograficznie, czy też spis druków wedle miast i oficyn drukarskich w katalogu ułożonym alfabetycznie) znakomicie ułatwiają korzystanie z publikacji i poszerzają zakres jej oddziaływania. Wydaje się, że Lewicka-Kamińsk a celowo zastosowała układ topo-typograficzny, uzupełniając niejako tym samym ułożoną alfabetycznie pracę Wisłockiego², w której brak indeksu drukarzy. Uwzględniając różnorodne potrzeby Lewicka-Kamińska w indeksie autorów i tytułów dzieł anonimowych nie ograniczyła się jedynie do podania haseł, lecz wprowadziła w zasadzie skrócony zapis katalogowy. Mając to na uwadze nie można podzielać wszystkich tych wątpliwości, jakie wysuwa E. Petru w swojej recenzji drukowanej na łamach praskich Listu Filologickich³.

Wątpliwości innego typu nasuwają się natomiast po dokładniejszym przejrzeniu zrębu głównego. Chodzi mianowicie o umieszczenie wśród inkunabułów sporej grupy druków szesnastowiecznych o wyraźnej datacji jak np. poz. poz. 68, 569, 949, 1316, 1506, 2281. Należy przypuszczać, że autorka celowo pozostawiła je w katalogu, chcąc zachować zapewne pierwotny stan i charakter zbioru, szkoda jednak, że we wstępie nic o tym nie wspomniała.

Podobne zastrzeżenia budzi rozbicie dzieł wielotomowych na odpowiadającą liczbie tomów ilość pozycji⁴, mimo że każda pozycja obejmuje już wszystkie egzemplarze zbioru opatrzone tą samą cytatą bibliograficzną lub cytatą bibliograficzną i numerem części. Tak samo postąpiono z wariantami poszczególnych wydań⁵. Jeśli weźmiemy pod uwagę, że w obrębie drukarzy zastosowano układ chronologiczny, a poszczególne części dzieła ukazywały się niekiedy w dość znacznych odstępach czasu, dojdziemy do wniosku, że w niektórych przypadkach korzystanie z katalogu może być znacznie utrudnione, mimo świetnych indeksów.

W związku z powyższym nasuwa się pytanie, czy wymieniona przez autorkę liczba 2312 jednostek bibliograficznych w 3282 egzemplarzach, składających się na zbiór inkunabułów Biblioteki Jagiellońskiej, jest prawdziwa? Odpowiedź przynajmniej w połowie musi być negatywna. O ile bowiem liczba egzemplarzy zgodna jest niewątpliwie ze stanem faktycznym, o tyle liczba jednostek bibliograficznych jest siłą rzeczy mniejsza o pozycje dotyczące druków XVI-wiecznych, o traktowane osobno dalsze części (tomy) poszczególnych edycji XV-wiecznych oraz o ewentualne ich warianty.

Jak już wspomniałem, katalog uporządkowany został w obrębie drukarzy chronologicznie. Z tego względu data poprzedza pozostałe elementy opisu ułożone

² W. Wisłocki: Incunabula typographica Bibliothecae Universitatis Jagel-lonicae Cracouiensis. Cracoviae 1900.

⁸ R. 86:1963 z. 1 s. 186—188.

⁴    Np. dzieło: Alexander de Hales: Summa universae theologie P. I—IV zostało podzielone na cztery pozycje: 685 (Pars II), 687 (Pars I), 689 (Pars III), 691 (Pars IV). Nie rozbito natomiast tych dzieł wielotomowych, które posiadają wspólną dla wszystkich części datę wydania.

⁵    Np. poz. 342-343, 669-670, 1765-1766, 1834-1836, 1953-1954.

Przegląd Biblioteczny 1966 — 5