IMGT47

82

był konieczny ze względu na tworzenie mocnych podstaw dla bardziej ekspansyw- I nej i skutecznej indoktrynacji poprzez instytucje edukacyjne, która stała się zada- I niem następnego etapu.

4.3. Lata 1973-1989

Przełom lat 60/70 jest okresem, kiedy w życiu jednego pokolenia (literatura I nazywa to pokolenie pokoleniem ,.Kolumbów”) zaistniały szczególrje okoliczności I sprzyjające zaistnieniu zjawiska nazwanego dyfuzją tożsamości¹⁶. Sprzyjały temu I następujące zdarzenia:

1)    wyciszenie i „uładzenie” stosunków politycznych poprzez zapoczątkowanie pro- I cesu destalinizacji po roku 1956 i aktu swoistego „zawierzenia” narodu Włady- I stawowi Gomułce;

2)    odejście z aktywnego życia zawodowego nauczycieli i pokolenia ludzi nauki wy- I kształconych przed II wojną światową (Z. Kwieciński mówi, że z nauki odeszło I „pokolenie sprawiedliwych” i zastąpione ono zostało „ludźmi organizacji”);

3)    „oczyszczenie” inteligencji z ludzi „niepokornych” (marzec 1968 i jego skutki); I

4)    dojście do władzy „partyjnych pragmatyków” (ekipa Gierka);

5)    zakończenie trudnego procesu budowania monopolu Centrum na wytwarzanie I prawdy i dystrybucję informacji (środki przemocy strukturalnej w postaci np. I Urzędu Cenzury uzupełnione zostały dobrze ukształtowaną „cenzurą wewnętrzną” gremiów kulturotwórczych i samych twórców);

6)    zapoczątkowanie niezwykle agresywnej propagandy sukcesu w latach siedem- I dziesiątych.

W latach siedemdziesiątych zamiast otwartej walki zaczyna dominować wszechogarniająca zasada pozoru, którą Jadwiga Staniszkis (1989) nazwała I

¹⁶ Pojęcie „tożsamości” jest pojęciem konstytutywnym w psychologicznych teoriaćh Srobowoścl. I Pierwsze teorie tożsamości opisywały głównie proces kształtowania się tożsamości osobniczej (lub/i I „poczucia tożsamości”) jako zbioru samookreśleń, pozwalających odróżnić ,JA” od „INNYCH" w kategoriach „Ja-nie-Ja” (Rober, 2000, s. 767).

Przedmiotem zainteresowania psychologii społecznej z kolei stała się tożsamość społeczna, którą I definiuje się jako zbiór samookreśleń, za pomocą których jednostka opisuje własną osobę, różnicując I między MY a INNI w kategoriach „MY-nie-MY” (czyli ONI). (Rober. 2000. s. 767).

Współczesne teorie tożsamości mówią o związku tożsamości osobniczej z tożsamością społeczną. I dominującą w określonym miejscu i czasie historycznym. Są to teorie o charakterze psychospołecz- I nym. Przedmiotem szczególnego zainteresowania badaczy tożsamości cieszą się „kryzysy rozwojo- I we”. W wieku XX Polacy mieli co najmniej trzykrotnie do czynienia z sytuacją wywołującą kryzys I dotychczas dominującej tożsamości społecznej: 1) z powodu budowania suwerennego państwa poi- I skiego po roku 1918, 2) z powodu sowietyzacji strukturalnej i ideologicznej po roku 1944, 3) z powo- I du odzyskania suwerenności państwowej po roku 1989 oraz procesu transformacji spowodowanego I upadkiem imperium sowieckiego.

Częstotliwość zmian ładu społecznego skłania do przypomnienia, że musiał być to proces sprzy- I jający dyfuzji tożsamości, która „oznacza rozszczepienie tożsamości na szereg sprzecznych ról; I utratę przekonania, że niezależnie od zmiennych okoliczności człowiek jest tym samym. Jeśli miałbym I wymienić osobę o tożsamości rozszczepionej lub rozmytej, wskazałbym na Ulricha, bohatera powie- I ici Musila Człowiek bez właściwości. Ulrich - jak sam podkreślał — był zbiorem właściwości, które nie tworzyły żadnej całości" (Kozielecki, 1986, s. 327).

ontologiczną zasadą socjalizmu, a epoka Gierka jest już przecież epoką budowania „rozwiniętego socjalizmu” — przekonywały o tym media i uczeni. Dominacji tej zasady sprzyjać będzie stan wyrażający się tym, że 96% absolwentów PRL-owskiej szkoły powszechnej nie rozpozna już mechanizmów zniewalania, ponieważ jak pokazują badania Z. Kwiecińskiego z lat 1965-1972 (Kwieciński, 1973), tylko 4% uczniów opanowało więcej niż 60% pojęć (wymaganych według obowiązującego programu i podręczników), tworzących system kategorialny, pozwalający rozumieć i nazywać zjawiska zachodzące w świecie przyrodniczym, społecznym i kulturowym. Dobre samopoczucie zapewnia zaś Polakom wiara, że jesteśmy w pierwszej dziesiątce państw wysoko rozwiniętych, a system oświatowy jest źródłem awansu całych klas społecznych i pojedynczych ludzi. Taką prawdę wytworzoną przez Centrum dystrybuowały wszystkie media.

W ramach propagandy sukcesu z okazji zbliżającej się 200 rocznicy powstania KEN (Komisji Edukacji Narodowej) Centrum postanowiło „dać” społeczeństwu „reformę oświatową” wzorowaną na doświadczeniach radzieckich tzw. dziesięciolatki. Zdarzyć się to miało jednak właśnie wtedy, kiedy w ZSRR zaczęto wycofywać się z tego projektu oświatowego. W ramach przygotowań do tego wielkiego dzieła reformy podjęte zostały następujące działania:

li W styczniu 1971 powołano z inicjatywy BP KC PZPR Komitet Ekspertów (jego przewodniczącym mianowano Jana Szczepańskiego), który przy współudziale ponad 200 uczonych przygotował Raport o stanie oświaty w PRL (druk jego ukończono w sierpniu 1973 roku w nakładzie 1200 egzemplarzy numerowanych).

2.    W roku 1972 MO przekształcono w MOiW, akcentując w nazwie centralnej instytucji oddzielenie wychowania od nauczania, co znane jest w pedagogice jako zjawisko nowego „pedagogizmu”, umacniającego dziedzictwo dominacji stereotypów w myśleniu o edukacji, kształceniu i pedagogice (pedagogii), które zostały wytworzone przez ideologię nowoczesną, promującą postęp realizowany za pomocą „inżynierii społecznej”. Dzisiaj te stereotypy są czynnikiem zakłócającym proces komunikacji społecznej w sprawach oświaty.

3.    Instytut Pedagogiki (resortowy) przekształcono w IBP (Instytut Badań Pedagogicznych) i powołano dodatkowo jeszcze 4 inne instytuty resortowe (pracujące dla potrzeb MOiW):

-Instytut Programów Szkolnych,

-    Instytut Kształcenia Nauczycieli,

-    Instytut Kształcenia Zawodowego,

-Instytut Badań nad Młodzieżą.

4.    Kolegium MOiW podjęło we wrześniu 1972 roku uchwałę o obowiązku realizowania przez wszystkie szkoły projektu Heliodora Muszyńskiego nazwanego Systemem wychowania w szkole podstawowej.

5.    Powołano 12 Gminnych Szkół Zbiorczych już w 1972 roku (w następnym roku dalsze 723), wprowadzając w ten sposób na mocy faktów dokonanych radykalną zmianę w sieci szkolnej, przed jakimkolwiek prawnym rozstrzygnięciem tej kwestii.