IMG 84 (3)

ogólne i nadrzędne znaczenie w życiu jednostki, tzn. jest w stanie integrować i legitymizować schematy interpretacyjne i normy zachowania, które rządzą rutyną i kryzysami ici egzystencji. Jednak w religii wyspecjalizowanej instytucjonalnie spójność sensu i subiektywna wiarygodność „oficjalnego” modelu są zagrożone poprzez trzy blisko ze sobą spokrewnione, problemy, które nie pojawiają się razem w innych społecznych formach religii.

Po pierwsze, „oficjalny” modelreligii nie tylko zawiera przedstawienia

świętego kosmosu i definicje procedur zajmowania się nim, ale również interpretacje roli Kościołami ekspertów religijnych) w relacjach pomiędzy jednostką a kosmosem i innymi instytucjami społecznymi. Model „oficjalny” jest, oczywiście, formułowany i opracowywany przez ekspertów, ajróźne wymiary modelu „oficjalnego” stają się w końcu przedmiotem wyspecjalizowanej wiedzy, takiej jak doktryna, liturgia, „etyka społeczna” i tak dalej. Relatywna odrębność różnych wymiarów „oficjalnego” modelu jest odbita do pewnego stopnia w procesach, dzięki którym jednostka ulega socjalizacji do modelui „oficjalnego”. Przyjętą doktryna znajduje swój subiektywny odpowiednik w zbiorze wierzeń indywidualnych. Ustandaryzowana liturgia ma swój odpowiednik w opisanym wzorcu indywidualnych praktyk religijnych. Tradycje Kościoła jako instytucji historycznej znajdują subiektywne odpowiedniki w różnych formach indywidualnej identyfikacji z instytucjami kościelnymi, grupami i społecznościami religijnymi oraz w działaniach „świeckich”, wykonywanych przez jednostkę świadomie i otwarcie, jak na członka Kościoła przystało²⁹.

Odmiany religijności zorientowanej na Kościół mogą następnie tworzyć subiektywnie znaczącą całość. „Właściwa” relacja między odmianami jest wbudowana w ..oficjalny” model mniej lub bardziej wyraźnie, na przykład jako akcentowanie „wiary”, „dobrych uczynków” lub poprawności rytuału. Relacja ta jest stąd również zdolna do internalizacji, wraz ze specyficznymi wymiarami modelu „oficjalnego”. Konsolidacja odrębnych wymiarów oficjalnego modelu nie jest wystarczającą przyczyną zaniku zgodności sensu

²⁹ Por. Fichter, op. cit. i Th. Luckmann, Four Protestant Parishes in Germany w: Social Research, 26:4, 1959, str. 423-448 i tamże, Vier protestantische Kirchen-gemmeinden w: Goidschmidt, Greiner, Schelsky, wyd., op. cit., str. 132-144.

religijności zorientowanej na Kościół. Reprezentuje ona jednak potencjalne zagrożenie dla subiektywnej wiarygodności oficjalnego modelu jako subiektywnego systemu znaczeń „ostatecznych”.

Druga cecha instytucjonalnie wyspecjalizowanej religii wynika z powyższego niebezpieczeństwa. „Oficjalny” model zostaje ułożony jako zbiór wysoce specyficznych norm działań i wierzeń. Oddzielenie świętego kosmosu od „świata” mogłoby przyczynić się do osłabienia integrującej funkcji wyobrażeń religijnych dla codziennych zachowań, gdyby efekt tego oddzielenia nie był zrównoważony przenikaniem religii do społeczeństwa. Z kolei przenikanie religii wynika z faktu, że święty kosmos posiada raczej ogólne niż wyspecjalizowane podłoże społeczne. Jednak w przypadku religii wyspecjalizowanej instytucjonalnie, nic nie równoważy psychologicznych efektów oddzielenia świętego kosmosu, Przeciwnie, wyobrażenia religijne są formułowane jako wysoce specyficzne normy działania i wierzenia, które są związane zmieciągłym pełnieniem ról. Dlatego „religia” może być rozumiana przez jednostkę jako spełnienie konkretnych wymagań. Konsolidacja psychologicznie odrębnych odmian religijności zorientowanej na Kościół wspiera oczywiście tę możliwość. Spełnienie wymogów ról jest związane z wysokim stopniem zrutynizowania, a role religijne nie są tu wyjątkiem. Co za tym idzie, specyficzne normy religijne, takie jak obchodzenie Wielkanocy, wiara w Trójcę Świętą czy obchodzenie Szabatu, mogą być wypełniane jako rutyna, w mniej lub bardziej wyraźnie wydzielonych blokach działań i „opinii”. W tym przypadku początkowy stosunek zinstytucjonalizowanych norm religijnych do subiektywnego systemu znaczeń „ostatecznych” jest zagrożony, chociaż święta cecha norm może być w dalszym ciągu nominalnie uznawana. Efektywny system subiektywnych, priorytetów może zostać oddzielony od spraw, które są określane jako mające znaczenie „ostateczne” w „oficjalnym” modelu. Retoryka zintemalizowanego oficjalnego modelu może być w dalszym ciągu wystarczająco wiarygodna, aby dać motywację do spełniania specyficznych norm religijnych. Pod wpływem pewnych okoliczności, które będziemy musieli omówić później, wiarygodność tej retoryki może się zmniejszyć tak bardzo, że zinstytucjonalizowane wymogi nie są już dłużej wypełniane przez typowych członków społeczeństwa, o ile nie zastąpi się motywów „religijnych” „niereligijnymi”. Ogólnie możemy stwier-

111