IMGd69

mamy pilnować się ślepo i niewolniczo star.1 posady Kościoła ^{1 2}.    ²

Towiańczycy uznali, że „Kościół urzędowy” zatracił „pojęcie i tradycję słowa żywego” Wszak zwyciężyła w nim wszechwładnie „idea administratorska** oraz „duch szkolarski**. Autentyczną wiarę zastąpiły martwe formy. Księża, uznawszy się „filozofami**, schronili się w ,,księgi i teologię", zapominając, że „chrześcijaństwo nie jest umiejętnością, ale działaniem”, a więc sposobem życia, obligacją do walki ze złem, niewolą, z niemoralnością. Kościół głosząc „cześć dla dobra** pozostawił „świat w ręku zła** i ze złem się pogodził. Dlatego wszystko, co zdrowe, moralnie piękne i zdolne do postępu, znalazło się poza oficjalnym Kościołem i musi się przeciwstawiać jego władztwu. „Dzisiaj wołał namiętnie Mickiewicz — św. Sakrament tak jest w ręku księży, jak ojczyzna nasza w ręku Moskali** i wzywał braci, aby „pracę naszego ducha²' kończyli „jękiem ducha nad codziennym mordem, którego dopuszczają się na Zbawicielu kapłani niegodni²' •, oraz dawał wyraz radości, że oto wreszcie „Bóg pozwala nam odebrać to oboje [tj. sakramenty! ojczyznę —- A. 5.] z nieprawego posiadania² .

Zatracenie żywej wiary, formalizm i skrajny konserwatyzm (ten ostatni wątek artykułowa! z całą mocą Mickiewicz, nadając towianistycz-nej krytyce radykalny akcent społeczny) doprowadziły do zupełnego rozłamu pomiędzy kurią rzymską a potrzebami nowego czasu, czyniąc z Kościoła instytucję anachroniczną. Kościół „w swym urzędowym języku” nie znajduje już nawet „wyrazów na oddanie poieć dzisiejszego świata". Dlatego autentyczne rozbudzenie religijnego ducha miało dokonać poza oficjalnym Kościołem i wbrew niemu

Wszystko — twierdza też MlcWewtc* — iKk jest w jęeyfcu nowoczesne, cokolwiek wyraża nowe potrzeby lub P°P<^*    "V

dzieje zostało utworzone prze* świeckich . Wszak Idei postępu nadały obywatelstwo pisma Saint-Martina 1 Condorceta; pojęciu egzaltacja’* — doktryna Piotra Leroux; idei „intuicji" — filozofia Augusta Cieszkowskiego i Emersona^1#. Te zaś pojęcia stały się „abecadłem nowej nauki'* powstałej z pragnienia, żeby „chrześcijaństwo wyrwać z kręgu ogólnikowych rozumowań... a wprowadzić w życie czynne*’, używotnić tedy, uzgadniając z „naglącymi" potrzebami nowej epoki".

Stara formuła chrystianizmu miała zostać dopełniona nową, wyższą formułą. Jest to „logiczna konieczność rozwoju chrześcijaństwa", dóęki której stanie ono wreszcie na „wysokości czasu'*. Ale „Kościół urzędowy", pozostając wyrazicielem epoki minionej i dawnego świa-ta* nie chce tej konieczności uznać. Spełnia słę ona przeto wbrew niemu, powołując do życia nowy Kościół. Ten zaś nowy Kościół Jest prawowiernym dziedzicem chrześcijańskiej przeszłości. „My — powiadał Mickiewicz, powołując się na Mistrza — nie jesteśmy gałęzią Kościoła, ale z pnia jego w górę tąż samą rdzenlą rośniemy... My nie jesteśmy zatoką ani odnogą, ale środkowym nurtem życia Kościoła". „Mistrz — pisał w innym miejscu — nie rozwiązuje zakonu, ale chce go dopełnić i trzecie piętro Kościoła wznosi”. Świadomość ciągłości, faktu, ii „my wyciągamy ekstrakt”, nie sprzeciwiała się więc poczuciu nowatorstwa. „Jesteśmy wołał Mickiewicz — nowym ^K^^io\^e.^m. ¹ w

swojej beżkompromiaowoścd    JJT*

ganizacji    roku

podzielone na „aiódemki", który™

to por. A

. Mickiewicz: Dzieła,

t. XI. s. 372—373.

1

8 MAM w Paryżu. Rkps 865.

2

A. Mickiewicz: Dzieła wszystkiej. _{XI #} ^