IMGs13

jącym od normy. Kryteria normy zawsze wiążą się z oceną. Jest ona, także w psychologii, uwarunkowana kulturowo i społecznie.

Dla stndopedagoga szczególnie ważne są wyniki badań psychologii rozwojowej (dziecka w normie) i klinicznej (dziecka odbiegającego od normy),

| konkretnie, jak w interesującym nas przypadku, dziecka i osoby dorosłej 1 z uszkodzonym słuchem. W gruncie rzeczy badania psychologii rozwojowej sprowadzają się do określenia stanu rozwoju osobniczego będącego wyni- 1 kiera wychowania naturalnego, socjalizacji. Psychologia osoby z uszkodzo- I nym słuchem, tj. surdopsychologia, zajmuje się wpływem uszkodzenia ' słuchu na aktywność, wewnętrzną organizację i regulację stosunków niesły- ! szącej jednostki ze światem przyrody i środowiskiem społecznym.

Badania psychologiczne umożliwiają określenie poziomu rozwoju inteligenci, ogólnych możliwości rozwoju psychospołecznego, adaptacji osobistej i społecznej. Określenie przez psychologa klinicznego (surdopsychologa) stanu rzeczy, jakim jest aktualny poziom rozwoju psychospołecznego badanej ; osoby, stanowi, obok informacji o zachowanych resztkach słuchu i stanu rozwoje mowy, podstawę zaprojektowania toku procesu dydaktycznego i wy- 1 ckowiwczego.

Współcześnie, w podejściu ekologicznym w psychologii podkreśla się, I w nawiązaniu do teorii Johna B. Watsona (1878-1958), że zachowanie odbie- i gające od normy jest bardziej rezultatem interakcji osobniczej ze środowi- I skiem niż choroby. Zgodnie z tym podejściem, stres uwarunkowany środowiskowo i społecznie, w połączeniu z nieumiejętnością radzenia sobie, prowadzi j do zaburzeń psychicznych’⁴.

Psychopedagogika specjalna (niem. Heilpadagogische Psychologie) jest działem psychologii. Zajmuje się ona opisywaniem i wyjaśnianiem psychologicznych mechanizmów procesu dydaktyczno-wychowawczego, m.in. w sur-dorewalidacji.

Przez sacjołogię wychowanie może czasem być rozumiane jako odmiana socjalizacji. Socjologia zajmuje się jednak przede wszystkim kulturowymi ■waraofcowaniami rozwoju i zachowań ludzkich grup społecznych (a także ■Wqck typów zbiorowości zwierzęcych)³⁵, funkcjonowaniem instytucji relacjami zachodzącymi w funkcjonowaniu grup społecznych. Sacjriapa dokonuje oceny zachowań jednostek i grup społecznych i ich rela-

Cfiflord J. Drew, M Winston, Humań Ezceptionaiity..., jw., s. 2 i. •« I i. t Z a I ę c ki. Słownik socjologiczny, Wyd. Graffiti BC, Toruń 1997,

cji do środowiska przyrodniczego i społecznego. W przypadku, kiedy jednostka intemalizuje społecznie akceptowane normy grupowe, uważana jest za normalną; natomiast wtedy, kiedy jednostka bądź grupa osób nie jest w stanie zintemalizować społecznie aprobowanych wzorców zachowań, ról społecznych i odpowiednio nawiązywać stosunków interpersonalnych, zachowanie takich osób i grup społecznych socjologia określa jako dewiacyjne. W odróżnieniu od nauk medycznych, oceny w socjologii uwarunkowane są kulturowo. Nawet w obrębie tego samego społeczeństwa różne grupy społeczne mogą posługiwać się różnymi systemami wartości i norm. Stąd, w zależności od obowiązujących w danej społeczności wzorców zachowań i norm grupowych, różnie kształtowały się, a także i obecnie różnie przejawiają się postawy wobec upośledzenia, w tym i do osób z upośledzonym słuchem.

W odniesieniu do osób z uszkodzonym słuchem ujęcie socjologiczne może się różnić w zależności od tradycji w kształceniu nieslyszących i istniejących uwarunkowań kulturowych. Np. w USA, państwie o społeczności wielokulturowej, gdzie ponadto istnieje już od XVIII wieku żywa tradycja kształcenia w języku migowym, niesłyszący postrzegają siebie jako określoną społeczność kulturową i domagają się uznania siebie za mniejszość etniczną, taką samą jak i inne mniejszości (ruch „Deaf Power”), gdyż mają swój język i kulturowo uwarunkowaną pamięć społeczną, zaś brak słuchu jest częścią ich tożsamości, która nie może zostać zniwelowana za pomocą środków' medycznych lub technicznych. W Europie natomiast osoby z uszkodzonym słuchem skłonne są uzależniać stopień identyfikacji wyłącznie z podkulturą nie-słyszących w zależności od tego, czy są zwolennikami opcji oralnej czy manualnej. Deaf is proud (głuchy to brzmi dumnie) - jest hasłem, które jeżeli już występuje wśród nieslyszących, jest importowane zza oceanu.

W socjologicznym ujęciu wyróżnia się wśród osób z uszkodzonym słuchem, uwzględniając sytuację panującą w USA: nieslyszących ze wzgh^jftlfj kulturowych (culturally-dea)); nieslyszących, z uwagi na ich zintegrowanie ze „światem słyszących”, postrzeganych jak słyszących (culturally-ketaimiM nieslyszących charakteryzujących się dwukulturowością (bi-cultural) i nie szących funkcjonujących na marginesie kultury nieslyszących i słyr (culturally marginal deaf and hearing peopley⁶.

³⁶ A.E.J.M. T e I 1 i n g s, The two hundredyear‘s war in deaf educatian A methods coniroversy. , s. 18.