IMGs99

^S,Ó nic słowo, jako początek wiążący się z nauką języka, lecz percepcja i różnicowanie słuchowe niemowlęcia³⁹. W związku z tym S. Schmid-Giovannini (ur. 1928) powie, ustosunkowując się do swojej książki wydanej w r. 1975 pt. Sprich mit mir⁴⁰ (Mów razem ze mną), że dominujące jeszcze w tym czasie ukierunkowanie w nauce mowy na percepcję wizualną, na orientację na twarz (Antlitzgerichtetheit) i odczytywanie z ust, powodowało, że obraz wzrokowy przysłaniał wrażenia słuchowe i że w związku z tym kształcenie słuchu miało niewielki wpływ na rozwój mowy dźwiękowej⁴¹. Stanowisko to znalazło także odbicie w stosowanej obecnie terminologii; mówimy więc o wychowaniu audytywno-werbalnym (niem. auditiv-verbale Erziehung), o wychowaniu słuchowo-językowy m (niem. Hórspracherzie-hung). lub o percepcji słuchowej ukierunkowanej na nabywanie języka (hórgerichteter Sprachenterb). W tym ostatnim terminie, zbliżonym w jego rozumieniu do kształcenia oralnego — wychowania w języku dźwiękowym, chodzi jednak o coś znacznie więcej. W kształceniu dziecka niesłyszącego ukierunkowanym na nabywanie języka za pomocą słuchu uwzględnia się co najmniej trzy bardzo istotne czynniki, mianowicie:

-    więź emocjonalną z dzieckiem, także zdolność do empatii;

-    dziecko powinno zostać zaopatrzone w dobrze dopasowane aparaty słuchowe, przy czym trzeba się liczyć, stale brać pod uwagę indywidualny rozwój dziecka;

-    osoby zajmujące się dzieckiem z uszkodzonym słuchem muszą się stale dokształcać zarówno w zakresie psycholingwistycznych podstaw rozwoju językowego dziecka, jak też w zakresie ostatnich osiągnięć m.in. audiologii, rozwoju aparatów słuchowych.

W tym ostatnim rozumieniu kształcenia dzieci niesłyszących podkreśla się zatem naturalny, nabywany drogą słuchową rozwój językowy dziecka, przy czym ma on charakter interakcyjnego wsparcia (zachodzącego między matką a dzieckiem), ukierunkowanego na nabywanie języka za pośrednictwem słuchu. W tym ujęciu dotychczasowe metody kształcenia słuchu, czy odczytywania z ust zaczynają nabierać charakteru historycznego.

Dziecko, w trakcie uczenia się, postrzegania sygnałów dźwiękowych mtmy, zgodnie z narywistyczną teorią akwizycji języka Noama Chom-

*•*•■■•* i. Sprich mil mir. Eine ganzheitliche Lauttprachmethode t Oba 7 Jahren. Marhold, Berlin 1976.

■nMłn._IWT. Hórm mnd Sprechen. Anleitung zur audit rv-verbainen Erziehung r, Hegen 1996, t. 1.

_sj_cy*ego, rozporządza wrodzonymi, uniwersalnymi mechanizmami jej nabywania (LAD — Language Acquisition Device), umożliwiającymi dziecka .złamanie” w krótkim czasie kodu języka macierzystego. Podkreśla się przy tym, co jest bardzo ważne przy uczeniu się języka przez dziecko z uszkodzonym słuchem, że język prymamy Oęzyk migowy lub język foniczny), czyli ojczysty, determinuje w istotny sposób nabywanie każdego kolejnego języka.

Gottfried Diller⁴² z kolei twierdzi, iż równie jak istniejące wrodzone, uniwersalne mechanizmy nabywania języka (LAD), dla uczenia się języka istotne są także przebiegi procesów neurofizjologicznych odpowiedzialnych za reakcje na określone bodźce (jak np. częstotliwość, zmiany natężenia dźwięku, szybkość zmiany częstotliwości), które określa mianem genetycznie uwarunkowanej zdolności słyszenia HAD (Hearing Acąuisition Device), te znaczy genetycznie uwarunkowane dyspozycje słuchowe wraz ze zdolnością kojarzenia tego, co dziecko słyszy z całą sytuacją i jego własną aktywnością. Diller dalej twierdzi, że jeżeli przyjmiemy, iż dla funkcjonowania LAD niezbędny jest system wspomagający nabywanie języka LASS (Language Acąuisition Support System), to przyjmując za punkt wyjścia HAD, dla procesu uczenia się słyszenia analogicznie niezbędny jest system wspomagający nabywanie umiejętności słyszenia HASS (Hearing Acąuisition Support System). Dopiero współdziałanie HAD i HASS zapewnia rozwój słuchu, przy czym niezwykle ważne jest wykorzystanie okresu sensytywnego, a także rodzaj stymulującego bodźca dźwiękowego. Jeżeli tych przesłanek zabraknie, neuralne struktury dyspozycyjne HAD nie mogą podjąć swoich funkcji, które zostaną w sposób bezpowrotny stracone bądź nie rozwiną się w pełni.

Z kolei LASS wspiera nabywanie języka w toku interakcji między matką a dzieckiem poprzez nawiązywanie przez matkę kontaktu wzrokowego z dzieckiem; sytuacje, w których oboje decydują się na podejmowanie wspólnych czynności, w których dziecko uczy się, początkowo z pomocą matki, pokonywania trudności; „tern-taking” (J. Bruner) - w toku interakcji matka wyczuwa, kiedy dziecko pragnie przejąć inicjatywę⁴³, przy czym matka początkowo akceptuje każdą inicjatywę wokalizacyjną dziecka, a później wspiera już bardziej złożone inicjatywy wokalizacyjne itd.

Ustosunkowując się do wszystkich wymienionych koncepcji dydaktycznych pragniemy zwrócić uwagę, że uszkodzenie słuchu może być traktowane

⁴ G. Diller und U. Horsch, In der Disskision: Neue Wege des Spracherwerbt Mórg* schadigter, „HOrgeschddigtenpadagogik” 1997, nr 3. ⁿ Por. U. H o r s c h, Wie das Kindsprechen lernt. Anmerkungen zu Theorien des Spradmrmmkt, „HOrgeschadigtenpadagogik” nr 2, 1997.