Kopeć J O prawie szlacheckim wczoraj i dziś1

JERZY M. KOPEĆ

O PRAWIE SZLACHECKIM - WCZORAJ I DZIŚ

Na temat praw szlacheckich w Republice Federalnej Niemiec i w Republice Austriackiej Theodor Barchetti opublikował w nr 2/93 czasopisma Towarzystwa Heraldyczno-Genealogicznego "Adler*' w Wiedniu artykuł, który nawiązuje do dwóch poprzednich publikacji. Jako pierwszy zajął się tym tematem w tymże czasopiśmie prof. H. Jriger (Adler nr. 4/91) omawiając pozycję wydawniczą C.A. Starkę pt. Podręcznik genealogii szlachty (t. 100, Domy Książęce XIV): kolejno w nr 8/92 zabrał głos Reinhard Binder w publikacji pt. Austriackie prawo szlacheckie - "kilka spostrzeżeń".

Sprawa jest równie interesująca co skomplikowana. W Niemczech art. 109, poz. 3, tzw. "Konstytucji Weimarskiej" z 1919 r. znosząc wszelkie podziały stanowe, a tym samym prawa i tytuły szlacheckie w Rzeszy Niemieckiej z tytułu urodzenia, zachował oznaczenia szlachectwa jako nieodłączną część nazwiska.

Tym samym, chociaż i dzisiaj w' krajach związkowych RFN nie istnieją żadne przywileje lub praw a szlacheckie, ani odrębny stan, to jednakże używane są jako część nazw isk rodowych dawne tytuły szlacheckie zgodnie z obowiązującymi niegdyś podziałami na stopnie szlachectwa.

W Austrii stan szlachecki przestał istnieć z dn. 3 kwietnia 1919 r. Uległ on nie tylko prawnej likwidacji jako odrębny stan w społeczeństwie, ale zostało wręcz zabronione w jakiejkolwiek formie publiczne podkreślanie czy też uw idacznianie poprzedniej przynależności do tego stanu. Zgodnie z przepisami używanie tytułów- stałoby się karalne gjzywną lub aresztem. I te przepisy obowiązują w Austrii do dziś.

Wspomniana książka Starka (wyd. L.imburg an der Lahn, 1991, str. 616), kolejna jubileuszowa pozycja serii wydaw anej od 1951 r. omawiają: w oparciu o obecną w iedzę genealogiczną i opierając się na niemieckim prawie szlacheckim przedstawia - mów iąc w wielkim skrócie - m.in. sytuację prawną następców "domu Habsburgów", w świetle współczesnych przepisów prawnych.

Binder zastanawia się kogo obecnie i w ogóle, zaliczyć można w poczet austriackiej szlachty, historycznie rzecz ujmując. Stoi na stanowisku, że jeśli już, to można by mów ić o obywatelach austriackich noszących historyczne nazwiska szlacheckie z epoki monarchii lub jeszcze wcześniejsze. Ci zaś nie podlegają daw-niejszemu niemieckiemu prawu szlacheckiemu, chociaż stopnie szlachectw a brzmiały identycznie.