Magazyn8
101

średnich, zarówno w bizantyńskim, jak i romańskim a nawet gotyckim stylu ¹. Mozajka rzymska swoją dekoracyjnością i przepychem stała się wzorem dla malarstwa chrześcijańskiego, zarówno w Bizancyum jak i na Zachodzie, rzeźba czy to grecka w oryginałach czy za pośrednictwem Rzymu kopiowana i naśladowana, obudzeniem nanowo poczucia form plastycznych, szkołą dla niejednego gieniusza z epoki Odrodzenia.

Takiem jest odwieczne i niezłomne prawo, że ani w naturze, ani w życiu narodów nic nie ginie. Zanikając chwilowo, z większą jeszcze siłą zjawia się w chwili stanowczej, historycznej, kultura narodów upadłych wchodzi w nowe ciało, nowe tworząc życie.

W tych pięknych Włoszech, przeciętych dolinami i górami, przepojonych słońcem, otoczonych morzem, świecących srebrem gajów oliwnych i dróg, znaczonych złotem pomarańczy, tylko w nich mógł się zjawić Ś-ty Franciszek z Assyżu, który z gołębią prostotą zdjął z natury przekleństwo, ciążące na niej od wieków, wprowadził Boga pomiędzy ludzi, a ludzi zbliżył do tronu boskiego.

Człowiek ten szedł, zostawiając po sobie smugi wonności serdecznych, łez wiszących nad wszystkimi bezmiarami ziemi, szczęścia, gwarzącego z ptactwem i cyprysem, wodą i niebem, człowiekiem i zwierzem, — a kiedy odszedł, długo jeszcze ciągnęła za nim jasność, w zorzę owijając ziemię, która go wydała. Jakże doniosłym był wpływ jego na tę chwilę historyczną, która się kształtowała, na to Odrodzenie, które nadchodziło; życiem swojem stworzył atmosferę oczyszczającą i kto w krąg jej świetlany wstąpił, został stygmatem piękna naznaczony.

Giotto, Orcagna, Masaccio, Fra Angelico, linia idzie ciągle wzwyż, tworzy aż do naszych dni potężny łuk, na którymby wypisać można wszystkie tiyumfy ducha, jakie święcić miała, począwszy od niego skąpana w naturze, ożywiona w łaskach wewnętrznych, odrodzona ludzkość.

5

1

Styl gotycki, z Francyi do Włoch przeniesiony, nie rozwinął się konstrukcyjnie w kraju form klasycznych, lecz przybrał charakter czysto dekoracyjny; dlatego starożytna kopuła była używana we Włoszech w stylu gotyckim.