Magazyn8201 djvu

JÓZEF CHEŁMOŃSKI    NA FOLWARKU

podziałały na niego tak, jak wycieczki na Ukrainę między latami 1870—1875. Stamtąd przyszło objawienie. Zobaczył tam bujny i szeroki pejzaż — stepy, których ogrom i poezja piersi mu rozparły. Zobaczył wspaniałe, osobliwe typy szlachty kresowej, jakby z innego stulecia, — w strojach, ruchach, obyczajach staroświeckich, uchowanych tu w zapadłym ukraińskim kącie. Do tego galerja nieoceniona służby dworskiej, chłopów, dziadów, bałagułów, wreszcie polowania, jarmarki, czwórki rozszalałe — życie rwące, bujne — pełne charakteru.

Ocknął się w Chełmońskim dziki, nieokiełzany temperament ste-powca. Zachciało mu się oddać to cudowne życie kresów w całym jego uroku siły i charakteru — i w całej poezji stepów.

Tam zbudził się wielki Chełmoński, — Ukraina zrodziła największe jego arcydzieła.

Ogromną rolę odgrywa w nich koń...

Takich koni sztuka dotąd nie znała. Nietylko Ajdukiewicz, ale nawet Brandt, nawet Kowalski dalecy są od tej siły, tembardziej zaś znakomici bataliści francuscy. Meissonier znał wprawdzie kształt konia tak, jak M. Anioł — człowieka, ale nie umiał poprostu zrobić z tego użytku, bo nie odczuwał ruchu. Aime Morot maluje olbrzymie — naturalnej wielkości konie z maestrją i wiedzą ogromną, a nawet nie bez poczucia ruchu, ale w tej wiedzy i poczuciu jest więcej studjów, nauki — i — fotografji, aniżeli właściwej intuicji. Morot jest chłodnym badaczem. Chełmoński zaś nie tylko zna budowę konia wogóle, ale rozróżnia cechy indywidualne — daje portrety

173