Magazyn5501 djvu

47

Malthus i lieomaltuzjaniści.

w stosunku do pierwszych. Zmiana pokoleń bowiem nie następuje równocześnie we wszystkich rodzinach, a jedynie stopniowo, tak, że stosunek między ustami i pracującemi rękoma, które w pojedynczej rodzinie każde nowe dziecko może gwałtownie zakłócić, wśród ludności pozostaje prawie ten sam. Z tego powodu ten sposób dowodzenia, jakkolwiek da się zastosować do rodzin pojedynczych, jest zupełnie błędny w stosunku do całej ludności".

Jakkolwiek publikacje ruchu neomaltuzjanistycznego nie odznaczają się specjalnie naukową dokładnością i z tego powodu nie posiadają trwałej wartości, to jednak godne jest uwagi, że liczni znani ekonomiści 19. wieku odnosili się przyjaźnie do neomaltuzjanizmu. W An-glji dotyczy to szczególnie James M i 1 l’a, J. S t. MilTa⁵³), J. B. Say’a⁵⁴), B u c k I e’a i wielu innych. Z niemieckich ekonomistów należy wymienić R. v. Mohl’a⁵⁵), K. H. Rau’a⁵c), G. R ii-me! i n’a⁵⁷), K. Marlo’a⁵⁸), Adolfa Wagnera⁵³) i Gustawa S c h m o 11 e r a ^c0), który w r. 1882 pisze: „Zmniejszenie ilości dzieci jest najbardziej godnein naśladowania, najcięższem i najwyżej stojącem zadaniem wobec Boga i ludzi", a w roku 1900 powtarza⁵⁴), że: „przewidywania ludzkie i planowe działanie winny być tu dopuszczone podobnie, jak wszędzie indziej". Znane jest niechętne stanowisko Karola Marxa⁶³), gdy uczeń jego, K. Kautsky⁵³), w swojem znakomitem, dziś jeszcze godnem czytania, dziele młodzień-czem, wypowiada się zdecydowanie za neomaltuzjanizmem. Dzieła tego nie można już znaleźć na półkach księgarskich, gdyż Kautsky⁵⁴) w r. 1910 wydał drugie w kwestji zagadnienia zaludnienia w duchu wprost przeciwnym, pozostając już zupełnie pod wpływem Karola Marxa.

Neomaltuzjanizm ze swojemi nieograniczonemi nakazami uchylania urodzin, wychodzi z zupełnie odmiennych założeń, niż eugeniczne rozważania zagadnień ludnościowych, które stawia dziś sobie za cel

53)    J. S t. Mili, (Jrundsatze der politischen okonomie. Przetł. przez Soet-beer’a. Lipsk 1869, str. 163.

54)    j. B. S a y, Lelirbuch der praktischen politischen Okonomie. Przetł. przez M. Stirner’a, Lipsk 1845. III, str. 168.

55)    K. v. Mo hi, Geschichte und Literatur der Staatswissenschaften. 1855— 58, III, str. 517.

56)    H. Hau, Lelirbuch der polit. Okonomie, 5. Aufl. 1862.

57) Riimelin, uber die Malthusschen Lehren. Reden und Aufsatze. 1875.

58) K. Marlo, Untersuchungen iiber die Organisation der Arbeit. 2 Aufl.

1885.

5!)) Adolf Wagner, Grundlegung der politischen Okonomie. 1876.

60) Gustav Schmoller, Landwirtschaftliche Jahrbiicher, 1882, Bd. 11, S. 622.

ei) Tenże, Grundriss der allgemeinen Volkswirtschaftslehre. 1900, I, S. 176.

62)    Karl Marx, Das Kapitał. Kritik der politischen Okonomie, I, Hamburg, 1872, str. 641.

63)    K. Kautsky, ller Einfluss der Volksvermehrung auf den Fortschrift der Gessellschaft. Wien, 1880.

64)    Tenże, Vermehrung und Entwicklung in Natur und Gesellschaft.

Stuttgart 1910.    „ (