Nartowska Różnice indywidualne0009

obrazem” w interesującym nas zakresie. Wyniki testów odpowiadające normie wyrażone są liczbami o pewnej rozpiętości na przykład według testu inteligencji Wechslera za wyraz prawidłowego ogólnego rozwoju umysłowego uważa się ilorazy inteligencji w granicach 86 — 115. Tak więc można uznać, że dziecko jest wtedy zaburzone, gdy wyniki badania testowego plasują się poniżej dolnej granicy normy. Bywa jednak tak, że pomimo uzyskanych w badaniu testowym wyników świadczących

0    prawidłowym rozwoju (ogólnym lub parcjalnym) dziecko w życiu codziennym napotyka wiele trudności i zachowaniem swoim przypomina dziecko młodsze. Zdarza się też odwrotnie: słabe wyniki w badaniu testowym nie potwierdzają się w działaniu dziecka. Przyczyny tych niezgodności są różnorodne i nie będziemy ich tu rozpatrywać. Skłaniają jądnak do ostrożności

1    do konfrontowania wyniku badania z obserwacją zachowania dziecka, sposobu wykonywania przez nie konkretnych czynności, reagowania w różnych sytuacjach itp. Badanie testowe może więc .rozstrzygnąć sprawę w przypadkach Znacznych odchyleń od normy oraz gdy wyniki badania pokrywają się z obserwacjami osób wychowujących dziecko. Ta ostrożność w stosunku do liczbowych danych uzyskanych w testach dotyczy przede wszystkim młodszych dzieci w tym również dzieci w wieku przedszkolnym. Obserwacja i analiza jakościowa wyników badań testowych wskazują na istnienie często znacznych różnic indywidualnych między dziećmi w tym samym wieku. Różnice te są uzależnione zarówno od czynników biologicznych, jak i od czynników środowiskowo-wychowawczych, przy czym im młodsze dziecko, tym bardziej

i

jogo osiągnięcia rozwojowe związane są z cechami przekazanymi ma? , drodze genetyiżh@j»? orak z cechami wrodzonymi. W niemowlęctwie bezpośredni wpływ środowiska jest jeszcze niewielki, lecz ma ogromne znaczenie dla dalszego rozwoju dziecka. Wiadomo, że im bardziej złożone stają się czynności dziecka, tym bardziej zależą od zakresu jego doświadczeń, te zaś są rezultatem własnej aktywności dziecka w odpo-r wiednich warunkach zewnętrznych. Te liczne uwarunkowania powodują, ¹ że zarówno cechy neurodynamiki, jak i tempo rozwoju dzieci są zróżnicowane, a przy tym mogą ulegać indywidualnym zmianom w trakcie rozwoju.

W oddziaływaniach f^rieyehowawcZyeh,i na różnych poziomach wieku dziecka, możemy obserwować tendencje dorosłych do wzmacniania pewnych określonych zachowań i działań dziel ci. Kierunek tych wzmocnień uzależniony jest od postaw i przekonań' rodziców; na przykład niektórzy rodzice uważają; I że dziecko powinno być samodzielne, inni że dziecko jest nieporadne i wymaga opieki; * każda z tych postaw wywołuje inne działania rodziców. Również własna aktywność dziecka kształtuje ustosunkował nia rodziców i . kierunek wzmocnień; niektóre dzieci domagają się samodzielności i przy każdej okazji powtarzają „ja sam”, inne oczekują, a nawet dopominają się pomocy. Przy jednostronnej ’ aktywności dziecka wzmacnianej dodatkowo przez dorosłych dochodzi do doskonalenia tych czynności i funkcji, które są zgodne z tendencjami dziecka — na przykład dziecko sprawne motorycznie chętnie biega, wspina się, skacze i wykonuje różne „sztuki”, co spotyka się z aprobatą dorosłych. W ten sposób doskonali się jego rozwój ruchowy, ćo jest niewąt-

21