Nartowska Różnice indywidualne0046

utrwala ruchu, z trudem dochodzi do automatyzacji, zwykliśmy wtedy mówić ó obniżonej wy-ćwiczalności ruchowej takiego dziecka. Specyficznym rodzajem zabaw i ćwiczeń ruchowych są zajęcia rytmiczne przy muzyce. Są one okazją do zaobserwowania wszystkich dotychczas omówionych błędów i trudności motoryeznyeh, począwszy od zakłóceń tempa ruchów, poprzez przejawy nadmiernego lub za małego napięcia mięśniowego aż do zaburzeń w koordynacji ruchów i ich kierunku. Spotykamy jednak dzieci, które jedynie podczas zajęć rytmicznych robią wrażenie niezręcznych: w innych zabawach i grach są Swobodne, poruszają się zwinnie, a nawet bywają zdolne do „wyczynów” sportowych, natomiast ćwiczenia z muzyką „usztywniają” je, pozbawiają swobody i czynią niezgrabnymi. Obserwujemy wtedy przede wszystkim trudności zsynchronizowania ruchów z rytmem muzyki, brak właściwej reakcji na zmianę tempa granej melodii oraz dostosowania rodzaju ruchu do charakteru utworu muzycznego. Ten rodzaj wybiórczych trudności w zajęciach ruchowych spowodowany jest najczęściej brakiem słuchu muzycznego. Dziecko odbiera dźwięki prawidłowo (słyszy dobrze), natomiast niedokładnie i z pewnym opóźnieniem różnicuje je, a co za tym idzie nie dostosowuje do nich swoich ruchów. Proces słuchowej t analizy struktury dźwiękowej utworu muzycznego wymaga tak znacznego wysiłku, że dziecko koncentrując się na nim staje się niepewne, napięte i niewłaściwie reaguje ruchowo. Najczęściej „ratuje się” naśladowaniem ruchów innych dzieci,' co oczywiście opóźnia jego reakcje. Opisany sposób zachowania występuje powszechnie u małych dzieci, których słuch muzyczny dopiero się kształtuje (pomijam dzieci uzdolnione pod tym względem). Naszą' uwagę powinny zwrócić dzieci starsze, które pomimo wielu doświadczeń w tym zakresie czynią małe postępy. Wprawdzie, według dość powszechnego poglądu, nie każde ' dziecko „musi" być muzykalne, tym niemniej zdarza się bardzo często, że brak muzykalności idzie w parze z zakłóceniami słuchu fonematycznego — to natomiast może powodować w przyszłości poważne trudności$ w nauce czytania i pisania. Należy więc zwrócić uwagę na te dzieci i analizując inne ich zachowania i działania próbować odpowiedzieć na pytanie, czy ich niezręczność na rytmice nie jest szczególnym przejawem zaburzeń w zakresie percepcji słuchowej, a nie, jak czasem się sądzi, wyrazem zakłóceń motorycznych §

Zachowanie dziecka w zabawach ruchowych modyfikowane jest nie tylko przez możliwości mo-toryczne, lecz również przez jego cechy tempera-mentalne. Większość dzieci w wieku przedszkolnym cechuje ogólnie wzmożona aktywność ru₇ chowa i reaktywność na bodźce zewnętrzne. W zabawach ruchowych nie ograniczają się one do tych ruchów, które przewiduje treść lub cel zabawy, lecz wykonują szereg ruchów dodatkowych, na przykład czekając na swoją kolej łapania piłki dziecko podskakuje w miejscu, biega, czasem klaszcze, co może być wyrazem radości z zabawy, napięcia związanego z oczekiwaniem lub po prostu zaspokojeniem potrzeby .ruchu. Są jednak również dzieci, które wykazują przeciętną ruchliwość dostosowaną do okoliczności, które bez trudu regulują swoje zachowanie zgodnie z regułami zabawy lub z ograniczeniami ze-

¹ W dalszych rozdziałach zostanie zwrócona uwaga ną inne trudności wynikające z zaburzeń w procesach analizy i syntezy słuchowej.

97

7 — Różnice indywidualne...