NoB4

50 NAUKA O BOGU

2.6.3 Czy istnieje starotestamentowa „nauka o Bogu"?

Stary Testament to w głównej mierze opis historii objawienia Bożego; nie jest to uporządkowany zarys teologii. Chcąc zestawić coś w rodzaju „teologii Starego Testamentu" trzeba przede wszystkim być świadomym dramaturgii tej historii. Jahwe to Bóg, który mówi o sobie poprzez wydarzenia w dziejach swojego ludu — w wydarzeniach bardzo różnych, które jednak właśnie dzięki tej różnorodności zyskują wewnętrzną spójność. Istnieje zawsze moment czegoś, co nieznane, niepojęte, tajemne. Nawet jako objawiający się, Bóg pozostaje nieznany, nierzadko jest żądaniem, któremu można sprostać jedynie dzięki wierze we wcześniej daną obietnicę. Ten rys widoczny jest zwłaszcza w Księdze Hioba (przede wszystkim 19,26 n.).

Chrześcijańska nauka o Bogu próbowała stworzyć obraz Boga, wymieniając Jego „przymioty". Nie można się było przy tym powoływać na Stary Testament, który mówi o nielicznych tylko atrybutach Boga (Król, Pan). Właściwe wypowiedzi o Bogu to opisy Jego działania. Hagiografowie opisują je nie po to, aby przedstawić Boga jako przedmiot badań, lecz aby ukazać, jak Bóg postępuje wobec ludzi i z nimi. Objawia się dopiero wówczas, gdy ludzie otwierają się w wierze na Jego działanie i Jego słowa. Pytanie o prawdę powstaje nie teoretycznie, lecz w konkretnym dokonaniu, to znaczy wtedy, gdy ktoś spojrzy na dane wydarzenie jako na wydarzenie, którego Panem i Początkiem jest Bóg. Dzieje objawienia dokonują się, gdy stają się dziejami wiary. Wiara to sposób, w jaki Bóg dociera do serca i myśli człowieka. Uzdalnia go do odnoszenia dziejów do Boga.

Dla nas oznacza to, że dla poznania Boga z ksiąg Starego Testamentu konieczne jest dokładne zbadanie przedstawionych tam dziejów przy wykorzystaniu wszystkich środków

ijfccgezy historyczno-krytycznej. Nie sprzeciwia się to poj-

.....wnniu w wierze odnoszących się do Boga treści, lecz w zna-

niej części dopiero je umożliwia.

2.6.4 Izrael jako dzieło Boga

l '. rydującym objawieniem się Boga było dla ludu Izraela , lUrzenie uwolnienia go z niewoli egipskiej przez Mojżesza, luźna to krótko nazwać doświadczeniem Wyjścia.

Zarysujmy pokrótce tlo historyczne. Z połączenia się grup '•nizinnych i związków plemiennych na wpół nomadycznego i •' m i lodzenia wytworzył się w oparciu o wyznawanie jednego noga — Jahwe — liczebnie niewielki lud. Wola Jahwe uznania jest za fundament wspólnego życia w sprawiedliwości, lir można dzisiaj z całą pewnością stwierdzić, jakie jest i "i hodzenie imienia tego Boga; wiele natomiast przemawia za ivm, że miejscem, gdzie narodził się kult, jest Synaj.

Dla rodów okresu patriarchów Bóg nosi imię El. Jest to semickie milę pospolite, które może być również imieniem określonego bóstwa. lY/.ode wszystkim jednak wyraża ono w sensie określenia gatunku lalę Boga. El może występować w wielu połączeniach (por. na i-i /ykład Rdz 14,18; 16,11; 21,33; 35,7).

Niejasna jest etymologia imienia El Szaddaj. Stosowana jest w pismach prorockich, gdy mowa o czasach patriarchów. Septuaginta Miimaczy je przez „Bóg, Wszechwładza".

Stary Testament utożsamia później imię Jahwe z imieniem El. Nie i "I to bezproblemowe, skoro przejęto przy tym wiele przed- i poza-' molskich przekazów El. Z drugiej strony uwidoczniono tym samym In, ro jest charakterystyczne w kulcie Jahwe. Jest on otwarty na wiele i "im pobożności, jeżeli nie są odczuwane jako obce.

Zdecydowanie natomiast odrzuca się pochodzący z Kanaanu kult umila. Baal to inny bóg, który obok Jahwe nie może istnieć. Wczesny