17783 NoB4

150 NAUKA O BOGU

tym, co boskie, i tym, co nie-boskie, między Bogiem i stworze niem — po tej, po której i my się znajdujemy. Ariusz pozwało wprawdzie Synowi jako Pośrednikowi stworzenia zajmować szczególną rangę wśród stworzeń: jest Pierwszym pośród wszystkich stworzonych, może nawet być nazwany Bogiem Również Duch znajduje się po tej samej stronie, co Syn Przedstawia to następujący schemat:

BÓG	nie ma początku,	OJCIEC
	jest pierwotny
NIE-BÓG	zawdzięcza początek jest stworzony	SYN (DUCH ŚWIĘTY)

Ariusz nie podzielał poglądu Orygenesa, że Bóg w im manentnym zrodzeniu może zrodzić także istotę boską: wyda wał mu się niezgodny z Biblią. Należy mówić raczej o bycin stworzonym (Prz 8,22). Ten sam biblicyzm nie pozwolił Ariu szowi na przyjęcie rozwiązania nicejskiego: „istotowo równy" (por. niżej). Mimo to ten aleksandryjski kapłan nie jest płytkim fundamentalistą. Zasadniczą przeszkodą w rozumieniu teolo gii Kościoła była jego (średnioplatońska) ontologia. Między prajednością monas Boga i wielością mogą wprawdzie istnie*' byty pośrednie (średnioplatońskie nous, logos), którym przy sługuje szczególna wartościowość w stosunku do wszystkicli innych podporządkowanych istot — i takim pośrednikiem jest biblijny Jezus — ale rzeczywisty związek jest nie do pomyś lenia. Linia Bóg — nie-Bóg jest nieprzekraczalna. Tylko Bogn przysługuje bowiem istotowo jedność, niezależność, bezpo czątkowość.

Arianizm staje się więc ontycznym subordynacjanizmem Linia dzieląca między Bogiem (Ojcem) z jednej a Synem

likkiukiikkikikkiŁkkikkkkkkkkkkkkkkkkiŁkkkkiiuukuiikkŁmmwMmmMmikiiiii i uiii 111

i Duchem Świętym z drugiej strony jest nieprzekraczalna, letkie są tego skutki? Boga nie można poznać, bowiem właś-i iwa istota Boga jest dla nas nie zawsze niedostępna, nie ma więc żadnego samoudzielenia się Boga, a tym samym żadnego i/.oczywistego wcielenia, żadnego rzeczywistego zbawienia przez Boga i oczywiście żadnej prawdziwej Trójcy. Fundamenty opartej na Biblii wiary chrześcijańskiej zostały podważone. Kościół nie mógł na to nie reagować.

_ jł _

4.3.Z Odpowiedź Kościoła

l*o synodzie w Antiochii w latach 324-325 biskupi z całego cesarstwa przybyli na zaproszenie cesarza Konstantyna do Nicei, na pierwszy sobór powszechny. Historia oddziaływania teologii tego soboru sięga czasów dzisiejszych. Odpowiedź na postawione przez Ariusza pytanie ma do dziś moc wiążącą, /.ostała włączona do dawnego palestyńskiego symbolu chrztu, który wzbogacono antyariańskimi uzupełnieniami i uściślono poprzez dodanie anatemy potępiającej specyficzne terminy Ariusza¹². Kontekst wyznania wiary ma wskazać na to, że dodatki nie przedstawiają nic nowego, a tylko ukazują jaśniej to, co już zawsze wchodziło w skład wiary.

Jądrem stwierdzenia dogmatycznego jest wyrażona w wielu /wrotach absolutna współistotowość Ojca i Syna.

Ojciec	Syn
Bóg	Bóg
Światłość	Światłość
prawdziwy Bóg	prawdziwy Bóg

¹² DH 125 n.; tzt D 2/1, ni 53 n. Por. zestawienie na s. 264.