NoB 7

196 NAUKA O BOGU

tylko w bardzo zawężonym sensie moc regulującą w momencie, gdy rozwój filozofii przekracza ramy zastanego horyzontu myślenia.

Dotyczy to w szczególny sposób pojęcia osoby. Od czasów Oświecenia, przede wszystkim od czasów Kanta, wiąże się z nim nieodzownie myśląca siebie samą świadomość. Osoba jest tożsama z byciem podmiotem. W tej nowoczesnej terminologii wypowiedź Kościoła starożytnego o Trójcy Świętej byłaby herezją. „W Bogu są trzy Osoby" — znaczyłoby teraz — „w Bogu są trzy różne ośrodki działania i świadomości" — co kończyłoby się wyobrażeniem trzech bogów, a więc tryteiz-mem. W dzisiejszym języku, który jest naznaczony oświeceniowym rozumieniem osoby, należałoby raczej sformułować: „Bóg jest jedną Osobą (= jednym podmiotem, jedną wolą, jedną miłością, jedną wolnością) w trzech rozróżnialnych podmiotach" ¹. Jednak również to jest niewłaściwym sposobem mówienia.

4. Właściwość

Według Tomasza relaq'e w Trójcy Świętej są wydarzeniem osobowym. Względne przeciwieństwa w Bogu polegają na sposobie dawania i otrzymywania boskiej istoty; tym samym uzasadniają one osobowość Trzech, to znaczy ich względną odrębność. Określa się ją jako właściwość {propńetas). Odpowiednio do tego można rozróżnić pięć różnych właściwości, jak to wynika logicznie z dotychczasowych rozważań ².

Oaoba	Właściwość
Ojca poznaje się po tym, że... Syna poznaje się po tym, że... Ducha poznaje się po tym, że...	nie ma początku; jest tym, który rodzi, który tchnie jest zrodzony; jest tym, który tchnie jest tchniony

Rzeczowo tożsame z tymi pięcioma właściwościami są no-tiones. Są to nazwania procesów życiowych w Bogu, które tłumaczą właściwości jako relacje: bycie-bez-początku, czynne i bierne rodzenie, czynne i bierne tchnienie. Akty notionalne są wówczas czynnościami odpowiadającymi pochodzeniu, w języku Augustyna: poznanie i miłość³.

W wyznaniu wiary XI synodu w Toledo po raz pierwszy jest mowa o proprietates w tekście Urzędu Nauczycielskiego Kościoła. Mówi o nich również liturgia, na przykład w prefacji na uroczystość Trójcy Świętej, która jest doksologicznym streszczeniem klasycznej nauki. Oto jej istotna część⁴:

Qui cum unigenito Filio Tuo et Spiritu Sancto unus es Deus, unus es Domi-nus: non in unius singularitate per-sonae, sed in unius Trinitate substan-tia. Quod enim de Tua gloria, revelan-te Te, credimus, hoc de filio Tuo, hoc de Spiritu Sancto sine differentia dis-cretionis sentiumus. Ut in confessio-ne verae sempiternaeque Deitatis et in personis proprietas et in essentia unitas et in majestate adoretur aecua-litas.

Ty, z jednorodzonym Synem Twoim i z Duchem Świętym jednym jesteś Bogiem, jednym jesteś Panem, nie przez jedność osoby, lecz przez to, że Trójca ma jedną naturę. W cokolwiek bowiem dzięki Twemu objawieniu wierzymy o Twojej chwale, to samo bez żadnej różnicy myślimy o Twoim Synu i o Duchu Świętym. Tak iż wyznając prawdziwe i wiekuiste Bóstwo wielbimy odrębność Osób, jedność w istocie i równość w majestacie.

1

   Por. K Rahner, Der dreifaltige Gotł ais transzendenłer Urgrund der Heilsgeschichte: MySal 11, 317-401. Rahner zaproponował, aby mówi*¹ o „trzech różnych sposobach subsystencji", to znaczy o trzech różnych sposobach istnienia Boga. Propozycja nie znalazła uznania; ten sposób wypowiedzi jest w istocie bardzo podatny na interpretacje i bardzo potrzebuje interpretacji. Por. rozdz. 5.5. oraz rozdz. 5.6.1.2.

2

   Por. tabela na s. 191.

3

   Por. S. th. I, q. 32 a. 2-4; 33, 1-2.

4

   Tekst łaciński według Missole Romanum, tekst polski według Mszału rzymskiego dla diecezji polskich, Poznań, Pallottinum 1986.