nr4 (3)

i

u dzieci w wieku przedszkolnym, powodują, że przedszkolaki są podatne na uczenie się współpracy. Kluczowe zmiany rozwojowe u dzieci, które sprzyjają uczeniu się współpracy, przedstawiono w ujęciu tabelarycznym.

Tó, że dzieci w wieku przedszkolnym są egocentryczne nie powinno stanowić argumentu uzasadniającego zaniechanie uczenia ich współpracy. Egocentryzm znajduje wyraz w zachowaniach dzieci związanych z komunikacją, myśleniem oraz relacjami z innymi (Piaget, 1966).

Brak zdolności u dzieci do decentracji, tj. możliwości ujmowania rzeczywistości z innego niż swój punktu widzenia, utrudnia im dopasowanie się do partnera i jego działania, zrozumienie jego intencji oraz przewidywanie kierunku aktywności. Zmiany w rozwoju myślenia, w którym słabnie koncentracja na jednym aspekcie spostrzeganej sytuacji, co prowadzi do ujmowania świata z różnych punktów widzenia, jest wyrazem pojawiającej się w rozwoju dziecka zdolności do decentracji (Wadsworth, 1998). Dzięki temu, wchodząc w relacje z rówieśnikiem, mogą znacznie poszerzyć zakres doświadczeń odnoszących się zarówno do sfery motorycznej, umysłowej, jak i emocjonałno-spoiecznej.

Nauczyciel potrafi dziecko zaciekawić przez wymyślenie interesującego zadania. Dziecko wykonując zadanie, czerpie wiele satysfakcji i jednocześnie się uczy.

Z prac Stefana Szumana (1955) wynika, że dzieci wraz z wiekiem i gromadzeniem doświadczeń, poszerzają zakres umiejętności planowania działania w kategoriach celów, środków działania, jak i etapów wykonywania czynności. Dzięki temu ich działanie jest bardziej celowe i skuteczne. Opanowanie ruchów łokomocyjnych i manipulacyjnych pozwała dziecku swobodnie się przemieszczać oraz wykonywać dość precyzyjne czynności, jak i skoordynować je z działaniem partnera. Warto

zaznaczyć, że dzieci realizują wspólne cele nie tylko przez czynności umysłowe, ale również przez czynności lokomocyjne i manipulacyjne.

Aktywność dzieci w wieku przedszkolnym uwarunkowana jest wieloma motywami. Sabina Guz (1981) zwraca uwagę na postępującą u przedszkolaków hierarchię motywów. Dzieci dzięki temu są w stanie podejmować działania, które nie tylko są dla nich atrakcyjne, ale i takie, które prowadzą do osiągnięcia celów uznanych za ważne. Sprzyja to angażowaniu się dzieci w realizację wspólnych działań.

Pod koniec wieku przedszkolnego wzrasta również u dzieci zdolność rozumienia i przestrzegania reguł. Dzięki temu mogą one nie tylko przestrzegać ustaleń w zabawach i grach, ale także planować czynności zadaniowe. Widać to szczególnie podczas budowania z klocków czy malowania wspólnego obrazka.

Dla formowania się u dzieci kompetencji współpracy niezmiernie ważne jest zdobycie przez nie doświadczeń dotyczących uzgadniania z partnerem kierunku działania, stosowania się do wskazówek lidera w zespole itp. Jest to możliwe dzięki wzrastającej kompetencji komunikacyjnej. Co prawda dziecko w wieku przedszkolnym nie dba o precyzję wypowiedzi, mówi głośno do siebie, co stanowi pewien etap na drodze od myślenia w mowie głośnej do myślenia w mowie cichej i wewnętrznej j (Galpierin, 1965). Dzieci im więcej mają do- j świadczeń związanych z wspólnym wykonywaniem zadań, tym mniej wysyłają komunikatów bez wyraźnego adresata, a także lepiej porozumiewają się z kolegami w sprawie wykonania czynności (Hajnicz, 1981). Sprzyja temu wzrost liczby słów używanych przez dzieci, jak i lepsze wykorzystywanie informacyjnej, kon- : trolującej oraz heurystycznej funkcji języka , (Kielar, 1989).    "    ' i

Młodsze dzieci wchodzą w specyficzne ^ relacje społeczne z rówieśnikami. Wykazują < żywe zainteresowanie innym dzieckiem, prze- j jawiają względem niego zachowania ekspłora- s cyjne, które polegają na dotykaniu, ciągnięciu j za włosy. Następnie symptomatyczna jest tzw. równoległa zabawa, która polega na tym, j