Obraz
4 (92)

Jako historyczny przykład tej formy ustrojowej Arystoteles podaje Spartę, którą jednak wcześniej uznał za jedną z odmian arystokracji.

Zmienność i trwałość ustrojów.

U podstaw upadku wszelkich ustrojów, a zarazem ich przekształceń w inne, leży poczucie niesprawiedliwości u obywateli, które występuje w dwóch postaciach¹. Może być bowiem tak, że jedni mają się za lepszych od innych i proporcjonalnie do swojej wyższości żądają większych przywilejów, a gdy ustrój im takowych nie zapewnia, biorą się do jego zmiany. Z drugiej strony bywa tak, że niektórzy uważają się za równych innym i na tej podstawie domagają się równych z nimi praw, a kiedy ustrój tej równości nie daje, rozpoczynają bunt. Przewroty mają na celu ustanowienie nowego ustroju w miejsce istniejącego, przejęcie władzy w ramach dotychczasowego ustroju, czy wreszcie przekształcenie obecnego ustroju w formę albo bardziej skrajną, albo łagodniejszą.¹² Czynnikami faktycznie prowokującymi przemiany ustrojów są¹³:

-    żądza zysku i zaszczytów oraz samowolą gdy rządzący, w pogoni za zyskiem i przywilejami, dopuszczając się grabieży mienia prywatnego lub publicznego i rozdając godności wbrew zasłudze, wywołują zazdrość i gniew podwładnych;

-    strach, jeżeli ktoś wszczyna bunt, chcąc uniknąć kary za przestępstwo bądź uprzedzić egzekucję niesłusznej kary;

-    nadmiar znaczenią gdy jednostka lub grupa ludzi wywiera większy wpływ na sprawy państwą niż by to wynikało z ustalonych stosunków;

-    wzgardą w momencie, w którym, władająca jednostka lub grupa budzi wzgardę poddanych skutkiem swojej nieporadności w rządzeniu, niskiego poziomu moralnego;

-    przerost jakichś elementów, kiedy któraś z części państwa nadmiernie się rozrośnie, np. grupa bogatych w politeiach;

-    wyłudzanie urzędów, gdy stanowiska zdobywane są drogą matactw;

5

1

Zob.Pol.V 1,2-3 llzob.Pol. V1,4-5 ^M Zob.Pol. V 2,1-12