Obraz0 (137)

personalizmu. Ale podmiotowość zdobywa się w relacji z drugim. Człowiek zyskuje tożsamość jaźni w dialogu z innym człowiekiem. Bezustannie poszukuje źródła sprawstwa we wszechświecie kreśląc wizerunki istoty najwyższej i dróg porozumienia z nią. Zdaniem personalistów człowieka nie da się inaczej zrozumieć niż poprzez analizę jego czynów, myśli i woli. Człowiek jest istotą kochającą i pełną nadziei, wierzy w siebie i wierzy w istnienie Istoty Najwyższej. Na ludzką podmiotowość nie tylko składa się samoświadomość, miłość, wiara i nadzieja, ale cała jego istotowość, zarówno w wymiarze duchowym jak i cielesnym.

W marksizmie podmiotowość łączy się ze sprawstwem. Człowiek jest istotą przekształcającą świat materialny i społeczny. Działając w rzeczywistości zmienia obiektywne warunki własnej egzystencji. Człowiek nie jest zdeterminowany przez świat, w jakim funkcjonuje, ale ma świadomość własnych ograniczeń. Ma on pewien margines swobody działania, który może wykorzystać z pożytkiem dla własnego rozwoju i rozwoju świata społecznego, w którym aktywnie uczestniczy. Jednak podmiotowość jednostkowa, aby mogła w pełni samorealizować się w świecie materialnym, musi uwzględniać interesy innych członków grupy, w której funkcjonuje, interesy podmiotu zbiorowego. Na gruncie marksizmu podejmuje się problem podmiotowości równocześnie w dwóch perspektywach: podmiotu zbiorowego - grup ludzkich i podmiotu jednostkowego - poszczególnych osób. Człowieka nie da się inaczej zrozumieć niż poprzez analizę jego społecznego otoczenia i warunków obiektywnych, w jakich on funkcjonuje.

Problematykę podmiotowości podjęto też na gruncie postmodernizmu. Tutaj występuje kilka stanowisk teoretycznych, nieco inaczej ujmujących tę problematykę. Generalnie postmodernizm zakłada śmierć integralnego, tożsamego ego. Dzisiaj, zdaniem autorów reprezentujących ten nurt w filozofii, możemy raczej mówić o podmiocie zdecentrowanym, rozczłonkowanym na wiele lokalnych ośrodków. Podmiot stracił rację bytu jako jednolite centrum ś wiadome samego siebie. Postmodernizm uważa, iż jednostkę dookreśla się zaw^rsze w jakimś społecznym i aksjologicznym tle, w jakimś dyskursie, w którym człowiek uczestniczy. Podmiotowość obejmuje wiedzę wyrażaną i artykułowaną jak również elementy nieświadomości i podświadomości. W człowieku zawarta jest również wiedza ledwie dlań odczuwalna i nie wyrażana. Jednostka posługuje się też wiedzą zdroworozsądkową, ujawnia ona własne potrzeby, pragnienia, przedświadome formy wiedzy artykułowane i nieartykułowane w jej oczekiwaniach wobec siebie i świata. Podmiotowość jawi się jako struktura rozdarta, struktura dzielona przez tłumienie tego, czego nie można wyrazić wprost.

Zdaniem postmodernistów podmiotowość jest konstruowana i rekonstruowana przez sfragmentaryzowaną, wewnętrznie niespójną świadomość. Wyraża

32