Obraz2

68 VII. Państwo - trzy elementy definicji

nostce ludzkiej. Natomiast ten, kto nie jest członkiem większościowej grupy etnicznej w danym państwie, lecz ma jego obywatelstwo, będzie się cieszył wszystkimi prawami obywatelskimi, w szczególności politycznymi.

W takim też znaczeniu terminem „Naród” posługuje się Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej, uchwalona 2 kwietnia 1997 roku, która w art. 3 stanowi: „Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu. Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio”.

86. Terminowi „lud”, który również - w zestawieniu słownym z terminem „suwerenność” - pojawia się niekiedy w tekstach konstytucji, nadawano rozmaite znaczenia. W niektórych językach (np. w angielskim - the people) jest ono niemal równoważne ze znaczeniem terminu „naród”. Nie czyni się w każdym razie znaczeniowego rozdziału między narodem a ludem jako piastunami władzy suwerennej (zwierzchniej). W języku polskim „lud” jest słowem mającym różne znaczenia: na przykład lud wiejski (stąd ludowość, ludowy), lud polski - Polacy, lud - mieszkańcy jakiegoś kraju, tubylcy itp. Jednakże w języku polityki termin „lud” występuje też w znaczeniu: plebejusze, ludzie niższego stanu, członkowie klas społecznie upośledzonych. Lud, w tym sensie, jest przeciwstawiany klasom uprzywilejowanym, wyższym -szlachcie, arystokracji, burżuazji, a niekiedy też inteligencji (warstwa oświecona). Termin ten znajduje szerokie zastosowanie w lewicowej frazeologii politycznej. Posługiwały się nim powszechnie konstytucje europejskich państw socjalistycznych w latach 1918-1990. Czyniła to również Konstytucja PRL z 22 lipca 1952 roku (np. art. 1, ust. 2: „W Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej władza należy do ludu pracującego miast i wsi”). Dookreślenie: „pracujący miast i wsi” było przedmiotem sporów interpretacyjnych. Powstawało bowiem pytanie, czy są takie grupy społeczne, które należąc do ludu, nie świadczą pracy w mieście lub na wsi. Można było więc zapytać, jaką pozycję w państwie ma „lud pracujący miast i wsi”, a jaką naród, o którym konstytucje (np. PRL z 1952 roku) również wspominały. Interpretacje tych określeń dążyły do wykazania, że jakkolwiek między narodem a ludem, jako podmiotami władzy, istnieją różnice (termin „naród” ma szerszy krąg desygnatów niż „lud”, lud może być w niektórych przypadkach przeciwstawiany narodowi), to granice między nimi, wraz z budową ustroju socjalistycznego, stopniowo ulegają zatarciu.

87.    Naród (lud) jako suweren jest piastunem władzy zwierzchniej w państwie. Oznacza to, że wszystkie organy władzy publicznej czerpią swe kompetencje (uprawnienia i obowiązki w zakresie podejmowania i realizacji decyzji o powinnym zachowaniu innych podmiotów) z nadania narodu. Władza (tu w znaczeniu relacjonalnym) tych organów nie jest samoistna - tak jak pierwotna jest władza narodu - lecz jest władzą pochodną, zależną, wtórną. Naród nie dzieli władzy suwerennej z innymi podmiotami, a w szczególności z innymi narodami i organami publicznymi państw, w których te narody są suwerenami. Podział władzy (trójpodział) może dotyczyć jedynie władzy organów państwa, na przykład ustawodawczych, wykonawczych, sądowniczych, nie zaś pierwotnej, suwerennej władzy narodu. Władza suwerenna narodu sytuuje się ponad owym podziałem. Naród jest najwyższym prawodawcą, zwłaszcza konstytucyjnym. Może on sam nadać sobie konstytucję, podejmując decyzję w drodze referendum; w referendum, a także przy wykorzystaniu innych instrumentów demokracji bezpośredniej (np. ludowa, obywatelska inicjatywa ustawodawcza, weto ludowe), może on również rozstrzygać o wszystkich istotnych dla siebie sprawach. Jednakże wedle doktryn naturalno-prawnych także władza narodu-suwerena ograniczona jest przez zwierzchni porządek normatywny, niezależny od jakiegokolwiek ludzkiego stanowienia. Liczni filozofowie prawa i prawnicy ograniczenie suwerennej władzy narodu wiążą z istnieniem wolności i praw człowieka i obywatela, obowiązujących w skali międzynarodowej (por. np. Pakty praw człowieka ONZ, Europejską Konwencję o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności). Władza narodu-suwerena nie jest zatem, w myśl tych koncepcji, nieograniczona.

88.    W systemach demokracji przedstawicielskiej podstawowym organem państwa realizującym suwerenność narodu jest