Obraz9 (25)

we. Nie jest tu wykorzystywany ich pojęciowy i operacyjny charakter. W tej fazie procesu empatii podmiot posiada „podwójną tożsamość”, ponieważ to, co przeżywa, jest sterowane nieroz-dzielnie przez jego własny aparat regulacji, jak również przez psychikę partnera. Opisywane zjawisko możliwe jest dzięki posiadaniu przez ludzi pewnej puli podobnych doświadczeń.

Dla przebiegu empatii w tej fazie ważne jest zarówno posiadanie przez podmiot takiej puli uniwersalnych doświadczeń, jak i możliwości swobodnego przywołania ich z pamięci i ponownego ich przeżycia. Liczne obserwacje wskazują, żc szczególnie prawdopodobne i skuteczne jest zachodzenie empatii pomiędzy osobami o podobnej mentalności, historii życia, dziedzictwie kulturowym. Podmiot nie tylko odbiera doświadczenia partnera, ale też przeżywa je w sposób ekspresyjny. Sygnały te są z kolei odbierane em pa tycznie przez partnera i porównywane z własnym, oryginalnym doświadczeniem. Ekspresja partnera ujawnia efekt tego porównania i wciąż empatycznie jest odbierana przez podmiot. W konsekwencji następuje korekta, potwierdzenie lub rozwinięcie stanu podmiotu, będącego odzwierciedleniem wyjściowego stanu psychicznego partnera. W ten sposób w komunikacji em-patycznej zaczyna działać sprzężenie zwrotne. Przeżycie doświadczenia odzwierciedlającego aktualne doświadczenia partnera stanowi kulminacyjny punkt procesu empatii. Gdyby proces ten zakończył się w tym momencie, podmiot pozostałby w stanie „podwójnej tożsamości”, tj. przeżyte doświadczenia traktowałby jako osobiste.

Zrozumienie tego doświadczenia jako należącego do partnera i włączenie go do systemu wiedzy o partnerze i świecie zewnętrznym, a nie o sobie samym, możliwe jest dzięki procesom zachodzącym w czwartej, ostatniej fazie komunikacji empatycz-nej. Na tym etapie podmiot opracowuje intelektualnie całe zdarzenie, w którym uczestniczył. Poddaje poznawczej analizie treści przeżycia, jego źródło, konsekwencje i związki z szerszym kontekstem. Od tej chwili rozpoczyna się stopniowe rozluźnia-nic wspólnego doświadczenia i każda z osób wraca do własnej, pojedynczej tożsamości. Stopień rozwinięcia i zorganizowania procesów symbolicznych ma znaczenie dla przebiegu tej fazy.

Ton opis procesu empatycznej komimikacji jest uproszczony. W rzeczywistości fazy przeplatają się w różnej kolejności i nakładają się na siebie. Niektóre z nich powtarzają się, inne mogą występować w znacznie zredukowanej formie.

Komunikacja empatyczna opiera się na biologicznych, wrodzonych i działających automatycznie mechanizmach naśladownictwa, przeżywania wewnętrznych stanów swego organizmu, a lakże przechowywania przez pamięć ludzką zapisu doświadczeń w sposób umożliwiający aktualizację i ponowne przeżywanie zarówno poznawczego, jak i emocjonalnego aspektu.

Podstawą komunikacji empatycznej jest zdeterminowana biologicznie, automatyczna i mimowolna ekspresja stanów wewnętrznych człowieka. Dlatego też komunikacja empatyczna jest pierwszą pojawiającą się w rozwoju człowieka naturalną formą nawiązania kontaktu ze społecznym otoczeniem, do której dziecko przygotowane jest w momencie przyjścia na świat i która może rozwijać się wraz z przyrostem doświadczeń i doskonaleniem się funkcji biologicznych organizmu (uwagi, pamięci itp.).

W toku komunikacji empatycznej przekazywane są bieżące, rzeczywiste własne doświadczenia ludzi - jest to forma kontaktu z otoczeniem, która zakotwicza człowieka w aktualnej realności, umożliwiając czerpanie z mej. Poprzez empatię uzyskiwany jest niemal bezpośredni wgląd w doświadczenia drugiej osoby oraz możliwość ujęcia ich globalnie w całość naturalnej ich złożoności i uwikłania w kontekst sytuacyjny. Umożliwia to poznanie życia psychicznego innych ludzi w sposób minimalnie tylko zniekształcony użyciem schematów percep-cyjnych i intelektualnych. Dlatego też Katz i Basch twierdzą, że komunikacja empatyczna jest podstawowym narzędziem obiektywnego poznania psychiki ludzkiej.

1 77