66

HISTORIA LITERATURY

nem, które go otacza. Bóg nie jest tu dalet; i obcy, lecz staje się bliskim, cierpliwym słuchaczem skarg poety, jego powiernikiem.

• do wykorzystania w prezentacjach dotyczących: motywu podróży, pielgrzyma, samcu ności, nostalgii, romantycznego poety, obrazu Boga

•    indywidualizm

•    mistycyzm

•    historiozofia

•    historyzm romantyczny

•    umiejętne budowanie nastroju

•    tyrteizm

•    oniryzm

•    wizjonerstwo

•    obrazowanie mityczne

Juliusz Słowacki, Hymn (Smutno mi, Boże)

Napisany „na morzu pod Aleksandrią" w czasie romantycznej podróży poety na Wschód. Podniosły gatunek hymnu, skierowanego do Boga, którego podmiot liryczny czyni powiernikiem swoich smutków, doskonale harmonizuje z treścią utworu. Poeta mówi w nim

0    losie wygnańca-pielgrzyma, pozbawionego ojczyzny i domu, skarżąc się na samotność

1    przemijanie. Nostalgia podmiotu lirycznego kontrastuje z urokiem orientalnego krajobrazu - pięknego, ale obcego. Wspomnienie ojczyzny nie pozwala mu cieszyć się podróżą i pięk

Juliusz Słowacki, Grób Agamemnona

Jest to fragment Pieśni VIII poematu dygresyjnego Podróż do Ziemi Świętej z Neapolu. Słowacki pisał ją, będąc pod wrażeniem starożytnej budowli w Mykenach, nazywanej skarbcem Atreusa lub grobowcem Agamemnona. Podmiot liryczny, nawiązując do przeszłości Grecji - mitycznej (dzieje Atrydów) i historycznej (bitwy pod Termo-pilami i Cheroneą), porównuje ją z Polską po klęsce listopadowej. Ukazuje czytelnikowi dwa obrazy ojczyzny: niewolnicy, „służebnicy cudzej", będącą „pawiem i papugą narodów", oraz Polski swych marzeń i wizji - z anielską duszą, silnej, nieśmiertelnej, zwycięskiej.

Kontynuacje i nawiązania

•    w literaturze:

Jan Lechoń, Grób Agamemnona Władysław Broniewski, Grób Tamerlana

•    do wykorzystania w prezentacjach dotyczących:

patriotyzmu, motywów mitologicznych, motywu    Mosko Agomemnona

mogiły, grobowca, powstania

Cechy twórczości Słowackiego

•    kreowanie mitu o początkach państwa polskiego (Balladyna, Lilia Wenedo, Król-Duch)

•    artyzm słowa

•    synkretyzm sztuki, mitów, gatunków

•    kreacja wielkich osobowości w dramatach (postaci silnych kobiet)

•    tworzenie własnego systemu filozoficznego

•    symbolizm

Zygmunt Krasiński, Nie-Boska komedia

Dramat powstał w 1833 roku, a wydany został dwa lata później - anonimowo, z podpisem: Bezimienny.

•    Tytuł:

Nawiązuje do Boskiej komedii Dantego. Interpretujemy go jako określenie historii - nie-bo-skiego dzieła ludzi lub komedii dziejącej się wbrew woli Boga.

•    Problematyka:

Najważniejszą kwestią dramatu jest konflikt społeczno-polityczny między arystokracją a ludem, który prowadzi do rewolucji. Drugi problem to status poety niedoskonałego, romantycznej wersji poety przeklętego, jakim jest hrabia Henryk. Problem trzeci dotyczy historii nieszczęśliwego małżeństwa bohatera.

•    Treść:

W części I Mąż (hrabia Henryk), poeta, zostaje wystawiony na pokusy wyobraźni. Porzuca żonę i synka, goni za widmem dawnej kochanki, podsuniętym przez Szatana. Swoją obojętnością doprowadza żonę do obłędu i śmierci. Zostaje ukarany jej śmiercią i kalectwem syna (Orcio traci wzrok).

Część II dramatu ukazuje przeznaczenie Orcia - prawdziwego poety. Hrabia na skutek nieszczęścia, jakie dotknęło syna, staje się bohaterem tragicznym, nabiera ludzkich cech.

W części III hrabia Henryk zostaje przywódcą Okopów św. Trójcy, obozu arystokracji, przeciw której wybucha rewolucja. Rewolucjonistami dowodzi Pankracy, mający zastępcę w młodym, fanatycznym Leonardzie. Hrabia w przebraniu zwiedza obóz rewolucjonistów, widzi tam przerażające sceny. W je

go pałacu dochodzi do spotkania dwu przeciwników: Henryka i Pankracego. Hrabia ocenia rewolucję jako „wszystkie stare zbrodnie świata ubrane w szaty świeże". Wątpi w możliwość stworzenia przez ludzi raju na ziemi.

W części IV dochodzi do ostatniej walki arystokratów i rewolucjonistów. Orcio ginie trafiony kulą, hrabia Henryk - jedyny wielki człowiek wśród arystokratów - popełnia samobójstwo z okrzykiem: „poezjo, bądź mi przeklęta".

Pankracy z Leonardem dokonują krwawego sądu nad pokonanymi arystokratami, wydając wyroki śmierci. W chwili triumfu wódz rewolucjonistów odczuwa dziwny niepokój, lęk i zwątpienie, doznaje wyrzutów sumienia, gdy ukazuje mu się Chrystus-mściciel. Wstrząśnięty tą apokaliptyczną wizją, umiera ze słowami: „Galilejczyku, zwyciężyłeś" (Galilae, vicistii). Starcie arystokratów z rewolucjonistami odbywa się w nieokreślonej bliżej przyszłości. Jest to wyjątkowo ekspresyjna wizja zagłady. Poeta inspirował się wydarzeniami rewolucji francuskiej. Krasiński starał się bezstronnie wniknąć w racje obu zwalczających się stron, odmawiał im jednak siły odrodzeńczej, uznając, że reprezentują tylko racje cząstkowe. Filozofia dzieła jest częściowo oparta na hegli-zmie - widzimy konieczność zagłady dwu racji cząstkowych w obliczu wyższej, uniwersalnej.

Kontynuacje i nawiązania

•    w literaturze:

Jan Lechoń, Nie-Boska komedia

•    do wykorzystania w prezentacjach dotyczących: rewolucji, katastrofizmu, motywów biblijnych, poety przeklętego, małżeństwa, dziecka

Cechy twórczości Krasińskiego
• katastrofizm	• wizjonerstwo
0 indywidualizm	# estetyka ruin i grobów
• metafizyko	# mesjanizm
• erotyzm	# hisłoryzm
• egzotyzm	# heglizm

Cyprian Norwid, Fortepian Szopena

Utwór z 1863 roku, będący pozornie wspomnieniem ostatnich dni Fryderyka Chopina, o w gruncie rzeczy poetycką refleksją nad istotą sztuki. Norwidowska koncepcja sztuki doskonałej łączy w sobie piękno greckie, tradycję chrześcijańską i jej dopełnienie - romantyzm, reprezentowany przez muzykę Chopina.

W liryku występują motywy biblijne i antyczne oraz motyw mitologiczny - orficzny, podkreślający tragizm walki dobra i zła. Orfizm wiąże się z mitem o Orfeuszu, który swoją poezją i śpiewem potrafił oczarować naturę - zwierzęta, rośliny, a nawet kamienie. Jest on uznawany za twórcę nurtu mistyczno-religijnego