Obrazf2 (2)

UCZEHIE SIĘ JAKO AKTYWNE PRZETWARZANIE llfOUUtił

Ucseń wskazuje kolejne figury, by odkryć, czy są one ich nośnikami; _>Mqtdel odpowiada .tak’ lub „nie”, by przekazać, czy wybrana figura po-taacrące. a więc relewantne cechy. Tak więc na mały prostokąt, małe i c'jiv trójkąt nauczyciel reaguje słowem „nie”. Dopiero kiedy uczeń ms££ic> na mały trójkąt, nauczyciel odpowiada twierdząco. Przyswajanie amec wrraznie utrudnia fakt, że każda figura jest również nośnikiem cech 23s$&enych. W badanym wypadku irrelewantna jest wielkość figury. Kolejkę nkśssccną cechą może być kolor.

W trakcie przyswajania pojęcia uczeń może postępować według nastę-nrianr pśoeedszy: zauważa on cechę każdej figury i stawia hipotezę, że mog-e msa wcześniej zostać milcząco założona przez nauczyciela („Czy są to czte-rr kątyT. .Czy jest to wielkość figuiy?”). Jeżeli jego hipoteza okaże się śsnra. wybiera on inną cechę, która stąje się podstawą sprawdzania ko-iŻBEj hipotezy. Po wybraniu kolejnych przykładów uczeń w końcu odkrywa rełewantną (trójkątność). Ta metoda przyswajania pojęć zakłada więc 3r.wrnrr'^ hipotez (Bruner i in., 1956). Procedura kończy się pomyślnie, je-żeh wymieniony wyżej uczeń jest w stanie przyporządkować do tej kategorii -rrb»rT różnej wielkości.

7akró»nia tej metody są następujące (por. Eckes, Six, 1984):

L    kategoria jest definiowana przez istnienie (zwykle) małej liczby re-

IssssEnydi cech (w danym wypadku trzeba było szukać cechy, jaką jest irójkamość). Osoba ucząca się często ma za zadanie odnaleźć cechę lub cechy rełewanine.

2. Przecmot łub wydarzenie służy jako przykład definiowanej kategorii tyłki wtedy, kiedy jest nośnikiem tej właśnie relewantnej cechy. Wydarzenie hd> przedmiot przynależy do kategorii bądź też nie; nie istnieje gradacja przynależności do klas (a więc figura jest prostokątna lub nie; nieprosto* lilii figury są przyporządkowane do innych kategorii).

H Ha określonym poziomie abstrakcji pojedyncze kategorie są jasno od sie* Sag oddzielone; przedmiot albo wydarzenie nie może równocześnie przyna* de dwóch kategorii (tak więc należy odróżnić trójkąt prostokątny od GKk|| nieprostokątnego, dopiero na abstrakcyjnym poziomie trójkątów obydwie figury można zaliczyć do jednej kategorii).

1 Pojedyncze cechy relewantne nie różnią się między sobą pod względem zftfećzerńa; wszystkie są tak samo ważne (w wypadku figur geometrycznych cesze prostokątny przysługuje to samo znaczenie co atrybutowi trójkątny;,

W dawniejszych eksperymentach należało —jak w powyższym przykładzie— odkryć pojęcia, przy czym bardzo ograniczona była możliwość kh przenoszenia na sytuacje dydaktyczne. Znacznie bardziej efektywnie bowiem uczymy się pojęć, kiedy nauczyciel podaje ich bezpośrednią definicję i wyjaśnia je dodatkowo na przedstawionych przykładach (Francis, 1975; Woodson, 1974'. Nie wszystkie zjawiska pozwalają się tak jasno zdefiniować i oddziebć od siebie za pomocą jednoznacznych cech, jak to ma miejsce w wypadku figur geometrycznych. Dopiero za sprawą prac Eleonor Bosch (1973; 1978) zainteresowania badaczy zwróciły się w kierunku kategoryzacji pojęć naturalnych.

4.2.13

Kategoryzacja według cech charakterystycznych

Zjawiska zachodzące w środowisku naturalnym nie pozwalają się kategoryzować w sposób jednoznaczny. Znajduje to swoje odzwierciedlenie w stosowanych pojęciach, które są zdefiniowane w sposób odpowiednio nieostry (ang. fuzzy). Rycina 4.2 pokazuje, jak trudne może być ujęcie przedmiotu codzien-

Rydna42

Wybór różnych rodzajów naczyń. Które fysunła przedstawiają przykłady pojęcia