obraz

Rozdział szósty

HETYCI 1. BOG SŁOŃCA

Również i u Hetytów bóg słońca jest wszystkowidzący i jako taki, wszechwiedzący. Zwłaszcza jako „słońce na niebie”¹ jest w stanie z wysoka widzieć wszystko, co się dzieje na ziemi, a w szczególności to, co robią ludzie. Charakterystycznym rysem jego wszystkowidzenia jest to, że ma trzy pary oczu (może w związku z trojakim aspektem „słońca na niebie, w ziemi, w wodzie”?):

„Oczu Słońca są trzy pary: jedna do kierowania (?)... jedna do uspokajania... jedna do panowania...” ²

Bóg słońca przenika głąb serc, a zatem zna wszystkie myśli ludzi³. Pewna formuła zaklęcia mówi:

Pozdrawiam cię, Słońce, które patrzysz w serce człowieka, w twoje zaś serce nikt nie patrzy.

Kto źle postąpił, nad tym byłeś (czyli widziałeś), o, Słońce. Ja moją prostą drogą kroczyłem,

a kto mnie ukrzywdził, ty wejrzyj na niego, Słońce⁴.

Dzięki swej zdolności widzenia wszystkiego bóg nieba jest również w stanie osądzać ludzkie uczynki. Jest sędzią par excel-lence: dzień po dniu sądzi wszelkie stworzenia, ludzi i zwierzęta.

W modlitwie króla Muwatallisa powiedziane jest:

O, Słońce z nieba, mój Władco, pasterzu ludzi, oto wschodzisz, słońce niebiańskie, ponad morzem

i ukazujesz się na niebie.

O, Słońce z nieba, mój władco, wszelkie sprawy człowieka, psa,

świni czy zwierza polnego

Ty co dzień postanawiasz, o Słońce^B.

z. bOg nieba meteorologicznego

Najwyższym bogiem religii hetyckiej jest bóg nieba meteorologicznego i burzliwego, odpowiednik hurryckiego Teszupa, babilońskiego Adada, sumeryjskiego Enlila (rozdz. III, 2). Ten także jest bóstwem osądzającym: jego działalność sędziowska odnosi się przede wszystkim do postępowania panujących, do sporów pomiędzy książętami; ten, któremu wyrok boga będzie przychylny, odniesie zwycięstwo nad przeciwnikiem, sukces w wojnie itd. ⁶ Tak na przykład bóg nieba meteorologicznego miasta Nerik, jedna z wielu lokalnych form hetyckiego boga najwyższego, rozsądza spór między Hattusilisem a jego wujem, i tak też wzywa się boga nieba meteorologicznego, aby rozsądził spór Artatamy Hurrytów i Tusratty Mitannów, Mursilisa z jego przeciwnikiem itd.

Z tego samego tytułu bóg ów uczestniczy (wraz z bogiem słońca) w zawieraniu traktatów: stoi na czele (albo na jednym z czołowych miejsc) długich spisów bóstw przysięgi, w których imieniu owe traktaty się zawiera. W ugodzie między Hattusilisem królem Hetytów a Ramzesem II bóg nieba meteorologicznego (Teszup) — z racji swojej natury meteorologicznej i burzliwej utożsamiany przez Egipcjan z ich Setem jest boskim reprezentantem narodu Hetytów, podczas gdy Egipt reprezentowany jest przez boga Ra ⁷.

3. „BOGOWIE KRÓLA”

Wszystkowidzenie przypisuje się „bogom króla” w jednym z tekstów Boghazkoi, zawierającym instrukcje dla urzędników pałacowych, których obowiązkiem było chronienie króla przed wszelkim zetknięciem z tym, co nieczyste:

„Jeśli ktoś popełni coś nieczystego lub wywoła niesmak króla, a wy powiecie: «król nas nie widzi», to przecież bogowie króla wszystko widzieć będą” ⁹.