Obraz (1056)

448

448

CH₃CH₂CH₂COOCH₃

butanian metylu maślan metylu

—C

CH₃OOCCH₂CH₂CH₂COOCH₃

ester dimetylowy kwasu pentanodiowcgo glutaran dimetylu

CH₂COOH

OCH,

kwas 3-metoksykarbonylo-fenylooctowy

^V0-R

grupa alkoksy-karbonylowa

ⁿo-ch₃

grupa metoksy-karbonylowa

R-C^°    C₆H,-C(°

o-    o-

grupa acyloksy- grupa benzoiloksy-lowa    Iowa

C&f-C

o-ch,ch₂cooh

kwas 3-benzoiloksypropanowy

k

Pierścieniowe estry powstające z hydroksykwasów przez wewnątrzcząstecz-kową estryfikację są nazywane laktonami. Estry utworzone z dwóch cząsteczek hydroksykwasów są nazywane laktydami.

^CH,

1 i

/>

/^CH-^C\_n

v ti°

ę—ch₂

laklon kwasu 4-hydroksy-butanowego

l-okso-2-oksacykiopentan

(butyrolakton)

o

laktyd kwasu hydroksyoctowego 1,4-dioksa-3,6-dioksocy k lohcksa n

Zwyczajowo do estrów zaliczane są również związki zawierające trzy grupy alkoksyiowe przy jednym atomie węgla. Związki takie są nazywane ortoestraml Są to pochodne nieznanych w stanie wolnym uwodnionych kwasów karboksylowych.

Ref + HjO ⁿOH

kwas karboksylowy

✓^OH

R-C—OH

ⁿoh

kwas ortoka rboksy Iowy (nietrwały)

CH₃C(OCH3)3

ortooctan trimetylowy (trwały)

16.2. Zasadowe i kwasowe własności estrów

Pod względem zasadowości estry nie różnią się w istotny sposób od innych związków tlenowych. Miejscem przyłączenia protonu jest karbonylowy atom tlenu, tak samo jak w kwasach karboksylowych i z tej samej przyczyny: rezonansowa stabilizacja kationu nie byłaby możliwa, gdyby proton przyłączył się do alkoksylowego atomu tlenu. Przyłączenie protonu jest ważną reakcją, bo jest pierwszym etapem katalizowanej przez kwasy hydrolizy estrów (rozdz. 14.8).

Kwasowy charakter estrów ograniczony jest do wiązań C-H w położeniu a względem grupy estrowej, podobnie jak kwasowy charakter aldehydów i ketonów. Wynika to stąd, że wzmożona kwasowość wiązań C-H wymaga delokali-zacji ładunku karboanionów. W anionach estrów, tak samo jak w anionach aldehydów i ketonów, do delokalizacji ładunku potrzebne są karbonylowe atomy tlenu. Aniony estrów są szczególnym przypadkiem anionów enolanowych.

/>

CH₃-C + BT ⁿO-CHj

ET- anion silnej zasady

,0

/

O

CHj-C    CH.-C

ⁿO-CHj    ^xO-CH₃

BH +

rezonansowa delokalizacja ładunku anionu estru

powstawanie karboanionu z estru (na przykładzie octanu etylu)

Estry jednokarboksylowych kwasów są znacznie słabszymi kwasami niż ketony ale wprowadzenie dodatkowych grup funkcyjnych pomagających w de-