obraz3 (10)

odróżnić prawowierne praktyki chrześcijańskie od mitów i zwyczajów pogańskich

Okres podziemnej wegetacji żywiołowego nurtu religii słowiańskiej rozciąga się w Polsce właściwie na stulecia X-XIII, a nawet i potem jeszcze, w XVI czy też XVII stuleciu, natrafiamy na i idy wielu przeżytków, nieobcych zresztą i naszym obecnym czasom. W okresie Oświecenia wielu jeszcze ludzi oddawało się praktykom niechrześcijańskim. Hołdowano wierze w demony, w dobre i złe bóstwa oraz w skuteczność zaklęć. Odczuwano też żywo potrzebę obchodzenia świąt cyklu rolniczego. Wiele prostych ludzi nie dostąpiło jeszcze sakramentu chrztu, dopóki nie dotarli do nich wreszcie świeżo sprowadzeni z Zachodu żebrzący franciszkanie i dominikanie.

Wiele mamy dowodów na to, jak opieszale postępowała chrystianizacja krajów słowiańskich, któiych władykowie byli już od dawna wyznawcami wiary w Chrystusa. Kronikarz czeski polskiego pochodzenia Kosmas podaje, że w pier.vszych dziesiątkach XII w. okolice Żagania na Dolnym Śląsku nie znały jeszcze wiary nazaretańskiej³⁹. Kanonicy regularni, sprowadzeni w tym mniej więcej czasie na Ślężę, musieli uchodzić do Wrocławia ze świętej góry słowiańskiej w obawie orzed gniewem urażonego w swych uczuciach

¹⁸ J. Djwiat, Chrzest Pol$k'\ Warszawa 1961, s. 107.

*> Kosmas, Cosmae Prayensis Chronica Doemo-rum, ks. III.

religijnych prostego ludu. Nadal lirami sobie połowice po staremu, nic palr/ąr na nllar/. esy stulę, lecz dbając o przychylność •N ino nów i skrzatów dla młodej jwry W powszechnym odczuciu bardziej wpływały na losy człowieka starodawne duehy niż. świeżo wprowadzony Bóg Ojciec ze swym Synem Chrystusem. Kościół domagał się sakramentalnego związku małżeńskiego, ale w XII stuleciu nadal bezskutecznie.

Jaja miały wyraźną symbolikę przedchrześcijańską. I pod tym względem musiało duchowieństwo iść na ustępstwo w myśl maksymy: czego nie można zwalczyć, temu trzeba się poddać. Kościół musiał zezwolić tiu spożywanie jaj w Wielki Czwartek, Wielki Piątek i na Wielkanoc, co do tej pory było surowo zabronione. Nawiązywano tym do starosłowiańskiego obyczaju. ,.W Pradze czeskiej znany był obyczaj gromadzenia się w drugie święto Wielkanoc}' na Morani, gdzie u pogańskich grobów tłuczono jaja i ciskano nimi o ziemię; taka forma obrzędu wiązała się z dawną wiarą w tc, że wraz z przesileniem zimy — zmarli krewni domagają się od pozostałych na ziemi wspomnienia i zasiłku” ^lł.

Słynna Księga ker.rykowsku spisana w drugiej połowie XII \v. przez zakonnika cystersa z klasztoru w Henrykowie podaje: „Tańczyły w dni świąteczne niewiasty i dziewczęta w naszym ogrodzie. Widząc to opal

⁴⁰    J. Do wiat, cyt. wyd., 5. 114.

⁴¹    K.W. Heckowa, cyt. wyd., s. 71; A. Hirin.i.ki.

Rękawka, w: Słownik folkloru jm>1    uh;:,.

2H7