Obraz03 (7)

Wstęp

Powstanie warszawskie, mimo ponad czterdziestu lat dzielących nas od tych bohaterskich i zarazem tragicznych wydarzeń, budzi wciąż niesłabnące zainteresowanie społeczeństwa oraz historyków. Odzwierciedla to m.in. bibliografia tego tematu, która jest bardzo obszerna. Żadna z polskich bitew stoczonych w drugiej wojnie światowej nie doczekała się takiej liczby monografii, syntez, przyczynków, wspomnień oraz artykułów naukowych i publicystycznych.

Mogłoby się więc wydawać, że wszystkie problemy związane z tym powstaniem zostały wyjaśnione, że wypracowana została całościowa jego ocena oraz wyciągnięte wszechstronne wnioski.

Niestety tak nie jest. Z epopei powstania warszawskiego uczyniono nie tylko płaszczyznę rzetelnych dociekań historycznych dotyczących doświadczeń narodowych, lecz także przedmiot ostrej walki politycznej. Punktem zaczepienia stał się zarzut skierowany pod adresem Związku Radzieckiego i obciążający go za klęskę powstania i tragedię Warszawy. Zwolennicy tej interpretacji konsekwentnie upowszechniali w naszym społeczeństwie tezę, jakoby Armia Czerwona, która rozbiła na Białorusi wojska niemieckie i pomyślnie nacierała w kierunku Polski, w momencie podejścia pod Warszawę, w której wybuchło powstanie, raptem celowo się zatrzymała, pozostawiając krwawiące miasto na pastwę niemieckiego barbarzyństwa. Teza ta zrodziła się w Komendzie Głównej Armii Krajowej już podczas trwania powstania w Warszawie, a po wojnie była rozbudowywana i ożywiana przez określone siły polityczne na emigracji. Okazała się ona w kołach wrogich Związkowi Radzieckiemu i Polsce Ludowej bardzo żywotna.

Próby naukowego wyjaśnienia tej problematyki, którą umownie nazywam „tłem operacyjnym powstania warszawskiego", podjęte zostały w kraju dość wcześnie. Pierwszym badaczem, który zajął się jej naświetleniem już w roku 1947 w artykule Powstanie warszawskie i możliwości Armii Radzieckiej¹ był Jerzy Kirchmayer. Wszystkie zawarte tam wnioski autor ten rozwinął w swym dziele Powstanie warszawskie², wydanym po raz pierwszy w 1959 r.

5

1

' „Żołnierz Polski*’ 1947. nr 42 z dn. II IX, s. 6.

2

J. Kirchmajcr, Powstanie warszawskie. Warszawa 1959. Por. następne wydania.