P1011766

272 luftu Knfrnirr

pozwala technologii/, SIłami o przeciwstawnie skierowanym działaniu mt kultura i jednostka, (I(|/(|łt do rozróżnień, kliwyfikacji, porównań i sakralizacji, Oznuczu h> dlii kultury I dla jednostki walkę na dwóch Ironiach: przeciwko ntowurowicniu juko homogenizacji wartości wymiany ora/, przeciwko całkowitemu ujcdnosl-kowicniu rzeczy, do którego dochodzi w naturze,

W niewielkich nicakomcrcjalizowanych społecznościach dążenie do ulowuro-wicnia hylo zwykle powstrzymywane przez niedostosowanie technologii wymiany, zwłaszcza przez brak dobrze rozwiniętego systemu monetarnego, Pozostawiało tu miejsce dla kulturowych kategoryzacji wartości wymiennej rzeczy, zwykle w postaci zamkniętych der wymiany, oraz zaspokajało kognitywne potrzeby jednostki, jeśli chodzi o klasyfikację, Zbiorowe klany fi kacjc kulturowe powstrzymywały więc rozbuchanie, do którego skłonne sit klasyfikacje czysto indywidualne i prywatne.

W dużych skomercjalizowanych społeczeństwach istnienie wyrafinowanej technologii wymiany otwiera gospodarkę na zalew ulowarowicnia, We wszystkich współczesnych społeczeństwach przemysłowych, niezależnie od ich ideologii, ulowarowicnic i monctaryzacju wdzicrajti Mię - jawnie lub w postaci czarnego rynku niemal we wszystkie aspekty życia. Postęp technologiczny (np, w medycynie) także otwiera na szybkie ulowarowicnic zamknięte dotąd obazary, w których pojawia się możliwość wymiany. Kcdukcja wartości, która się wiąże z utowaro-wicmem, oraz niewydolność kultury wapółezesnego społeczeństwa w wulcc /, Ii| redukcja z jednej strony prowiulz.it do frustracji jednostki, lecz z drugiej pozoalawiuja szerokie pole dla niezliczonych klasyfikacji, dokonywanych przez jednostki i małe grapy. Klasyfikacje te jednakże pozostają w aferze prywatnej i nic mogą liczyć nu publiczne wsparcie, z wyjątkiem klasyfikacji będących dziełem grup sprawujących hegemonię kulturowi),

/.litem gospodarki złożonych i w wysokim stopniu zmoncturyzowanych społeczeństw wykazują dwuwymiurowy system wartościowania: z. jednej strony plasuje się w nim homogeniczny obszar towarów, z drugiej zaś krańcowo zróżnicowany obszar wartościowań prywatnych. Kolejna komplikacja pojawia sic wraz z bezustannym odwoływaniem się wartościowań prywatnych do jedynego budzącego zaufanie wartościowania publicznego, czyli do sfery towarowej. Jeżeli wyceni się wartość, to w sposób nieunikniony aktualna cena rynkowa stanic się miara lej wartości, Skutkiem tego su /łożone powiązania sfery wymiany towurowej / mnóstwem prywatnych klasyfikacji, co prowadzi do sprzeczności i anomalii, a także do wewnętrznych konfliktów jednostek oraz konfliktów pomiędzy jednostkami a grupami, Odwrotnie rzecz mu się w małych społecznościach, w których w przeszłości struktura gospodarki owocowała relatywna hurmoniu warlośt iowań ekorurmic/nych, kulturowych i prywatnych. Skutkiem tych odmienności jest różny profil biograficzny rzeczy,

W tym punki ir (równiny pojawić się zastrzeżenia i przestroga. Podczas gdy w niniejszym tekśisie rozwodziłem się nad wielkim kontrastem, który zachodzi między dwoma biegunowo różnymi typami idealnymi gospodarek, najciekawsze rmptryc/ne przypadki do zbadania, w ostatecznym rozruch u tiku najbardziej owocne także z punktu widzenia teorii, lokują się gdzieś pomiędzy nimi, To właśnie z nich

Kulturowa biografia rzeczy ■ utowarowfenfe )«k<i proces 273

nur/nu dowiedzieć się, jak siły utowarowienia i ujednostkowienia spłatają »,ię ze gobit w sposób o wiele bardziej subtelny, niż może to wykazać nas/ model teoretyczny; jak jednostka łamie reguły, poruszając się między sferami, które teoretycznie powinny być od siebie oddzielone; jak wymienia się to, co formalnie jest niewymienialne; jak maskuje się takie działania i przy czyim współudziale czy też jak z biegiem historii danego społeczeństwa sfery ulegają reorganizacji, a rzeczy przemieszczeniu pomiędzy nimi. Równic interesujące byłyby przypadki, gdy różne systemy ulowarowicnia rozmaitych społeczeństw zaczynają na siebie wzajemnie oddziaływać, Na przykład Curtin (1984) ukazał znaczenie, jakie dla historii światowego handlu mają diaspory handlowe; tworzący je kupcy, którzy stanowili odrębną r/M«.v/-kulturową grupę, otwierali kanały dla przepływu dóbr pomiędzy odległymi społecznościami. Użyteczność takich grup trudniących się handlem jako pośredników i mediatorów między różnymi systemami wymiany jest wyraźnie widoczna. Osłabiając bezpośrednie zderzenie z handlem światowym, pośrednictwo to gwarantuje biorącym w niej udział społecznościom komfort lokalności, oszczędzając im bezpośredniego kontaktu z systemem, który kwestionuje ich specyficzny sposób ulowarowicnia, i osłaniając ich barokowo rozbuchane systemy wymiany, Tłumaczy to być może uderzającą z historycznego punktu widzenia żywotność lokalnych systemów ekonomicznych w samym środku sieci powiązań handlu światowego. Może to też stanowić wyjaśnienie zagadki przez, długi czas gnębiącej antropologię gospodarczą, dotyczącej ograniczonego aż po XX wiek rozpowszechnienia „uniwersalnej” waluty; rozpowszechnienia o wicie bardziej ograniczonego, niż zakładałaby teoria dyfuzji czy zdroworozsądkowy utyliluryzm, Po tych wszystkich uwagach powrócę jednak raz jeszcze do zasadniczego kontrastu pomiędzy „złożonymi i skomercjalizowanymi” społeczeństwami a społeczeństwami o „niewielkich rozmiarach"; kontrastu, którego konsekwencje starałem się tutaj prześledzić.

Można przeprowadzić porównanie między sposobem, w jaki społeczeństwo konstruuje jednostkę, a sposobem konstruowania przez nic rzeczy. W niewielkich społecznościach społeczna tożsamość jednostki jest względnie stała, a jej zmiany są zwykle uwarunkowane bardziej regułami narzucanymi przez, kulturę niż indywidualnymi cechami biogrufii. Dramatyzm biografii zwykłego człowieka wydaje się rozgrywać w remach dunego statusu. Polega on na konflikcie pomiędzy egoistycznym ja a jednoznacznymi wymogami wyznaczonych tożsamości społecznych bądź konfliktach powstających w wyniku interakcji pomiędzy aktorami odgrywającymi określone role w jednoznacznie ustrukturowanym systemie spoiecz nyrn, Hlcmcnt ożywienia w takich biogrufiach ma wówczas charaktci pikurejski. Równocześnie Jednak ktoś, kto nic mieści się w wyznaczonych ramach, albo otrzymuje specyficzny jednostkowy status, połączony ze ściśle określonym rodząjem tożsamości która jest święta lub niebezpieczna, a częstokroć łączy w sobie obie ® cechy — albo też zostaje po prostu wyrzucony poza nawias społeczności, odohnlc w tego typu społeczeństwach modelowane są losy rzeczy. Ich pozycja , . “fOWneJ strukturze systemu wartości wymiennych i sferach wymiany jest uczna, Wydarzeniu zachodzące w biografii rzeczy w większości /uchodzą

Smlmilfl kulimy

H