CCF20090831148

272 Rozum

wtedy, kiedy rozum z. tych przeciwstawnych sobie 17S pewności wyłania się jako refleksyjne skierowanie się ku sobie (ais Rejlexion), twierdzenie rozumu wypowiadane

0    sobie samym występuje nie tylko jako pewność

1    zapewnienie, lecz jako prawda; i to nie jako prawda obok innych prawd, ale jako prawda jedyna. Bezpośrednie występowanie rozumu jest tylko abstrakcją jego faktycznej obecności (ihres Vorhandenseins), której istotą i bytem w sobie jest pojęcie absolutne, czyli ruch jego urzeczywistnienia się (seines Gewordenseins) ¹.

Świadomość na rozmaite sposoby będzie określać swój stosunek do innobytu, tzn. do swojego przedmiotu, w zależności mianowicie od tego, na jakim będzie się znajdować szczeblu osiągniętym przez ducha świata dochodzącego do świadomości siebie. Jakim duch świata na każdym szczeblu bezpośrednio odnajduje siebie i swój przedmiot i jak siebie i swój przedmiot 'określa, albo inaczej mówiąc: czym jest duch świata dla siebie — to zależy od tego, czym się on już dla siebie stał, czyli od tego, czym już jest sam w sobie.

[z. Kaiegońe]

Rozum jest pewnością tego, że jest całą realnością. Ale ten byt sam w sobie, ta realność jest jeszcze czymś na wskroś ogólnym, jest tylko czystą abstrakcją realności. Jest to pierwsza pozytywność, jaką samowiedza sama w sobie jest dla siebie i dlatego też Ja jest tylko czystą istotnością (Wesenheit) tego, co istnieje, czyli prostą

273

PewnoSć i prawda rozumu

kategorią². Kategoria, która przedtem miała to znaczenie, że była istotnością bytu, przy czym bliżej nie określała,, czy jest istotnością bytu w ogóle, czy też bytu w jego przeciwstawieniu do świadomości — teraz jest istotnością, czyli prostą jednością bytu tylko jako rzeczywistości myślącej. Albo inaczej mówiąc: kategoria oznacza teraz to, że samowiedza i byt są jedną t tą samą istotą; 'istotą tą samą nie jako porównane ze sobą, lecz same w sobie i dla siebie. Tylko jednostronny fałszywy idealizm prowadzi do ponownego rozbicia tej jedności na świadomość z jednej strony i przeciwstawny jej byt sam w sobie — z drugiej,

Ale ta kategoria, czyli prosta jedność samowiedzy i bytu, zawiera sama w sobie różnief, jej istota polega bowiem właśnie na tym, że w swym innobycie, czyli w swojej absolutnej różnicy, jest ona bezpośrednio równa sobie samej. Różnica więc istnieje, ale jest to różnica zupełnie przejrzysta, taka, która zarazem nie jest różnicą. Różnica ta występuje jako wielość kategorii. Idealizm ogłasza prostą jedność samowiedzy za wszech-realność i czyni z niej bezpośrednio istotę, chociaż jej nie pojął jako istoty absolutnie negatywnej —- a tylko taka istota zawiera w sobie samej negację, określoność albo różnicę; ale rzeczą jeszcze bardziej niepojętą jest twierdzenie, że w kategorii są jakoby różnice czy-gatunki. Zarówno to zapewnienie w ogóle, jak i zapew-

1

Por. przedmowa do Fenomenologii; rezultat bez swojego stawania się nie jest prawdą.

2

Przez kategorię rozumie Hegel co innego niż Kant. Dla Kanta jest to myśl, która konstytuuje obiektywność, która podnosi wyobrażenie do poziomu obiektywności {Enzyklop. § 43); dla Hegla natomiast jest to myśl obiektywna, a raczej myśl jako coś obiektywnego, jako obiektywność sama. Rozum, Ja, jest prostą kategorią, znaczy, iż wiadomo tylko tyle, że jest obiektywną myślą, że jest myślą jako obiektywność.