P1030008 (2)

Jeremy Rifkin

cwalifikowany mechanik cieszy się dużym prestiżem zawodowym i społecznym, należy oczekiwać, że nowe automatyczne procesy produkcji będą miały duży wpływ nie tylko ekonomiczny, ale i psychologiczny na gospodarkę narodową.

Nowy pracownik: w krzemowym kołnierzyku

We wszystkich gałęziach przemysłu siła robocza jest zastępowana maszynami, wskutek czego zmienia się sama natura produkcji przemysłowej. Jedną z branż szczególnie dotkniętych przez re-engineering jest produkcja opon. Kenney i Florida opowiadają historię zakładów firmy Firestone Tire w La Vergue w stanie Tennessee. Jeden z działaczy związkowych oświadczył, że warunki pracy w tej fabryce były tak okropne, iż „trudno było uwierzyć, że można tam było w ogóle produkować opony"¹. Choć sama fabryka pod względem technologicznym należała do najnowocześniejszych zakładów w firmie Firestone, stosunki między dyrekcją a robotnikami przez lata układały się bardzo źle, co wręcz hamowało produkcję. Była ona tak źle zorganizowana, że w gotowych oponach można było znaleźć niedopałki papierosów, gwoździe i papierowe kubki do napojów.

W 1982 r. japoński producent opon Bridgestone kupił ową fabrykę Firestone i natychmiast zabrał się za wszechstronną reorganizację procesów produkcyjnych, kierując się własnymi standardami „chudej" produkcji. Zorganizowano zespoły robocze, spłaszczono hierarchię organizacyjną z ośmiu do pięciu poziomów, zredukowano liczbę kategorii pracowniczych, wprowadzono szkolenia w celu poprawy kontroli jakości i zainwestowano 70 milionów dolarów w nowe urządzenia automatyczne. W niecałe 5 lat produkcja wzrosła z 16 400 do 82 175 opon miesięcznie. W tym samym czasie ich wadliwość spadła o 86%².

W firmie Goodyear, która zawsze cieszyła się opinią producenta opon najwyższej jakości, było podobnie. W rekordowym roku 1992 I firma zarobiła 352 miliony dolarów sprzedając opony za 11,8 miliarda

Koniec pracy dolarów. Produkcja jest o 30% wyższa niż w roku 1988 przy zatrudnieniu mniejszym o 24 tysiące pracowników¹⁴.

Za przykładem firm Bridgestone i Goodyear idą inni producenci opon na świecie. W Wielkiej Brytanii japońska firma Sumitomo kupiła zakłady Dunlop i zastosowała w nich „odchudzanie" produkcji. Dzisiaj produktywność w tych zakładach wzrosła o 40%, a zatrudnienie spadło o 30%³⁵.

Automatyzacja dotknęła również gałęzie przemysłu wydobywczego. W 1992 r. w górnictwie Stanów Zjednoczonych straciło pracę 45 tysięcy osób³⁶. Górnictwo, podobnie jak rolnictwo, przeżywa od 70 lat stały proces spadku zatrudnienia wskutek postępu technicznego. W 1925 r. w górnictwie węgla bitumicznego i brunatnego pracowało 588 tysięcy mężczyzn, czyli prawie 13% ogółu siły roboczej Stanów Zjednoczonych i wydobyło 520 milionów ton tych kopalin. W 1982 r. niecałe 208 tysięcy osób zatrudnionych w górnictwie wydobyło ponad 744 miliony ton węgla³⁷. Dzięki zastosowaniu nowoczesnych technologii komputerowych, zmechanizowanego wydobycia i transportu, lepszych środków wybuchowych i nowych metod przeróbki, kopalnie były w stanie zwiększać produkcję w tempie 3% rocznie od r. 1970³⁸.

Wskutek automatyzacji w górnictwie dziesiątki tysięcy osób straciło pracę. W pierwszej dekadzie XXI w. niecałe 113 200 osób i o 24% mniej niż w połowie lat 90. - będzie wydobywać wszystek węgiel na pokrycie popytu krajowego i zagranicznego³⁹.

Również przemysł chemiczny zastępuje siłę roboczą maszynami. Rafineria Texaco w Port Arthur była pierwszą fabryką w tej branży, która w roku 1959 wprowadziła sterowanie komputerowe. Do roku 1964 produktywność skoczyła raptownie w górę, a liczba robotników w przemyśle chemicznym spadła ze 112 500 do 81 900 po przestawieniu się na sterowanie komputerowe również firm Monsanto, Goodrich i innych. Na początku lat 60. miały miejsce strajki

i Jobs in America, „Fortune" 12.07.1993 s. 36.

h G. Radford, How Sumitomo Transformat Dunlop Tyres, „Long Rangę Planning" 6/1989 s. 28.

1 1992: Job Market in Doldrums, „Monthly Labour Review" 2/1993 s. 9.

37 rm

The Mechanization of Mining, „Scientific American" 9/1982 s. 91.

Technological Change and Its Impact s. 1.

1

   Kenney, Florida, dz. cyt. s. 195.

2

   Tamże s. 195-197.