P1030223

Związki empiryczno

Określenie związku empirycznego. Każdy związek między „wykluczeniem społecznym" oraz „ubóstwem’ można przedstawić w kategoriach przyczynowych/sekwencyjnych i/lub deskrypcyj-nych. Walker i Park postulują na przykład pewną sekwencyjną trąjektorię „przechodzenia od ubóstwa dochodowego do wykluczenia społecznego”, przypominąjącą „przesuwanie się od sytuacji trzymania głowy ponad powierzchnią wody, poprzez „topienie się" aż po „utonięcie”, co może obejmować również jednoczesny proces odrywania się od instytucji społecznych (1998: 40). Rada Europy proponuje uwzględnić zarówno związki sekwencyjne, jak i przyczynowe: „Ubóstwo może prowadzić do wykluczenia społecznego w tym sensie, że ludzie są odcinani od rynku pracy, nie biorą udziału w dominujących wzorcach zachowań oraz wzorcach kulturowych, tracą kontakty społeczne, mieszkąją w naznaczonych okolicach i znajdują się poza zasięgiem instytucji pomocy społecznej" (2001: 17).

W pierwszym ujęciu, trąjektoria przechodzenia od ubóstwa do wykluczenia społecznego ujęta jest bardziej jako kwestia stopnia lub głębokości tych zjawisk; w ostatnim zaś jest ona naszkicowana raczej jako różnica jakościowa. Graham Room przyjął drugie stanowisko. Twierdzi on, iż wykluczenie społeczne, rozumiane w jego „rdzeniowym” sensie, związane jest „z silnym, wielowymiarowym upośledzeniem", niesie ze sobą „konotacje związane z wyobcowaniem i trwaniem” i polega na „zerwaniu" lub „katastroficznej nieciągłości relacji z resztą społeczeństwa”, które „są do pewnego stopnia nieodwracalne” (1999: 171; 2000).

Przyczynowa/sekwencyjna strzałka może także wskazywać w przeciwnym kierunku. Sen, na przykład, podkreśla „różne sposoby, w jakie wykluczenie społeczne może powodować depry-wację oraz ubóstwo” (2000a: 40). Używając pojęcia wykluczenia społecznego, odwołuje się on jednakże nie do stanu skrąjnego ubóstwa, jaki mogą przywoływać metafory „utonięcia” czy „zerwania ciągłości”, lecz do bardziej złożonego zjawiska obejmującego różnorodność specyficznych wykluczeń, takich jak te odnoszące się do rynku pracy lub relacji płci (zob. poniżej). A zatem wykluczenie społeczne jest czasami utożsamiane ze skutkami ubóstwa, a czasami z jego przyczyną.

Podobne różnice w rozumieniu mogą pojawiać się w odniesieniu do różnych sposobów przedstawiania w literaturze de-skrypcyjnego związku empirycznego. Zazwycząj powiązanie to jest wyrażane albo jako „wzorce zawarte jeden w drugim” albo jako stopień zachodzenia na siebie (Gore i Figueiredo, 1997). W niektórych ujęciach wykluczenie społeczne „zawiera się" w ubóstwie, nąjczęściej jako jego skrąjna postać, obejmująca powiązane, wieloskładnikowe upośledzenie, a czasami także pewien rodząj zerwania ciągłości, o której pisał Room (Leisering i Leibfried, 1999). Natomiast w innych opracowaniach ubóstwo

Pr zyczyno we/sek wencyj ne

Bieda

Wykluczenie społeczne

Wykluczenie społeczne

Bieda

Deskrypcyjne

Zawarte w sobie

Zachodzące na siebie

Wykluczenie

społeczne

Bieda

... ,    Bieda i wykluczenie

D16G&    S u Hu

społeczne

Wykluczenie społeczne

105