P1080065

ZAKOŃCZENIE

Trwająca już tysiąc lat poznańska katedra jest świadkiem historii państwa i Kościoła. Odwiedzając katedrę, postrzegamy w jej architekturze, pomieszczonych w niej pomnikach nagrobnych i wyeksponowanych w krypcie przedgotyckich reliktach i zmienność, i trwanie. Trwałość zawdzięcza katedra stałości swej sakralnej funkcji. Upływ czasu rozpoznajemy po zmianach formy zarówno architektury, jak i wyposażenia. Historia ufundowania nagrobka Bolesława Chrobrego pokazuje, jak ważne w narodowej pamięci są miejsca, z którymi wiąże się pamięć postaci i przywoływanych przez te postacie ważnych w dziejach zdarzeń.

Choć mamy dziś wątpliwości co do miejsca pochowania pierwszych władców i do historycznego pierwszeństwa biskupstwa poznańskiego, z pietyzmem kultywowana jest tradycja, która to pierwszeństwo Poznaniowi przyznaje. Rocznicowa fundacja wielkiego epitafium dla Przemysła II po wielu wiekach oddaje sprawiedliwość władcy, o którym pamięć w poznańskiej katedrze zaginęła. Takim też przypomnieniem, ważnej dla początków państwa i Kościoła postaci biskupa Jordana, jest ufundowana ostatnio jego epitafijna płyta spiżowa. Niezależnie od sporów historycznych co do pochówków pierwszych władców i pierwszego polskiego biskupa, zarówno w średniowieczu, jak i obecnie najlepszym miejscem dla kultywowania pamięci o nich jest właśnie katedra, a konkretnie katedra poznańska. Potrzebę jasnego określenia miejsca, gdzie pamięć o pierwszych władcach powinna trwać, rozumieli w XIV wieku fundatorzy nagrobka Bolesława Chrobrego, podobnie myślał Jan Długosz, przypisując katedrze poznańskiej pochówki kolejnych władców od Mieszka I poczynając.

W XIX wieku, odrabiając zaniedbania wieku XVIII, zrealizowano ideę pomnika narodowego w wybitnym dziele sztuki, jakie stanowi Złota Kaplica z posągami pierwszych władców i odnoszącą się do ich czynów dekoracją. Program kaplicy, upamięt-

niając pierwszych władców i ich najważniejsze dokonania, sa-kralizuje początki państwa. Postacie narodowych świętych całej historii nadają sakralny wymiar. W ten sposób historia państwa wpisana została w boski plan dziejów.

W wieku XX, choć nie zrezygnowano z poszukiwania sensu dziejów, skupiono się przede wszystkim na poszukiwaniu materialnych pozostałości najstarszych reliktów katedry. Naturalną koleją rzeczy odkryte w trakcie wykopalisk dwa groby zinterpretowane zostały jako miejsce pochowania Mieszka I i Bolesława Chrobrego, przy oczywistym założeniu, że najwcześniejsze pozostałości katedry musiały pochodzić z czasów pierwszego biskupa Jordana. Tak więc w XIX wieku upamiętnienie początków państwa i Kościoła w Polsce nastąpiło poprzez wybitne dzieło sztuki. W wieku XX poszukiwano przede wszystkim materialnych śladów tych początków. Pierwsze działanie - poprzez dzieło sztuki - sytuuje się całkowicie w sferze symbolicznej, drugie - choć z założenia naukowe - w istocie rzeczy w tej sferze też uczestniczy.