P1080140 resize

STUDIÓW MAD OKHWEM HALSZTACKI*

Myc. 3- RoanlMoml* wyrobów metalowych charaktcrystycznych dla oirodU* wytwórczych grupy wschodniowielkopoUkleJ kultury łużyckiej, (wg J. Kolnem. I

•kiego)

AMl S. V«toraHua| der Matalltranifniaat, dla fOr dic Prod ukt ionszen tren dar udfrwflpnlnlrfawi Gruppe der LatuHzar Kultur kanmtlcfancnd tlnd (nach J. Ya-

strzewsfcf)

•K kr odka ciężkości w rozwoju kultury łużyckiej na ziemiach polskich z terenu Śląska i przylegających partii Wielkopolski na tereny środkowego dorzecza Warty i Prosny oraz Kujaw, gdzie w okresie halsztackim O występowało osadnictwo grupy wschódniowielkopolskiej, będącej obok kultury wschodnlopomorskiaj najbardziej dynamicznie rozwijającym sił* zespołem kulturowym. Zjawisko. to ilustrują również dobrze różnice w rozmieszczeniu ceramiki malowanej, występującej w u-siągu grupy śląskiej, oraz ceramiki inkrustowanej, charakterystycznej dla grupy wschodnio wielkopolskiej (huka 1057-1959, mapa 2).

W zakresie podstawowych kierunków penetracji handlowej ludności związanej z grupą wschodniowlelkopofską Interesujące dane przynosi / kolei analiza rozprzestrzenienia wyrobów metalowych, stanowiących najprawdopodobniej produkt ośrodków metalurgicznych, działających w jej granicach (nad środkową Wartą i na Kujawach — Ko-strzewski 1053, n. 35-50 oraz mapy I-V; cytowana pozycja nie oddaj* jednak obecnego 4tanu badań w zakresie omawianego zagadnienia). 1 tak

362

metalowe z ośrodków „wschodniowielkopolakich" rozchodzą lią ll'^,:'?n<vnemii zachodowi (poprzez tereny Pomorza Zachodniego i Zalała***⁰) •* p° Jutlandi*;; w kierunku zachodnim w dorzecze środ-r^\" Łaby; kierunek południowo-zachodni rysuje m<; słabiej — wy-1**^,. go pojedyncze znaleziska na Dolnym Śląsku zwłaszcza jego i¹ .ir/*ych partiach, oraz w Czechach; w kierunku południowym obwr-skupienie wyrobów wschódniowielkopolskich na terenie Mało-Luk; i wyminie zaznaczającą się koncentracją w dolinie Dunajca (po-Lfrortc znalezisko znane Jest również z terenu Orawy) i wreszcie w Lrsaku południowo-wschodnim zwraca uwagą ich występowanie na Lyeeezu, w Polace południowo-wschodniej oraz na terenach Ukrainy Lt I). Znamienny Jest fakt niewystępowania tych wyrobów na tere-U lewobrzeżnej części Śląska (zwłaszcza Górnego) oraz w rejonie Bra-W! Morawskiej. Były to więc obszary nie odgrywające zapewne w konia**** ^z ośrodkiem wschódniowielkopolskim większej roli. Potwierdza » wysunięty wyżej wniosek, że w wypadku okresu halsztackiego D Wf ^ralak handlowy prowadzący przez Bramę Morawską w zasadzie

nr funkcjonował.

Szczególnym przejawem wzrostu znaczenia impulsów północno-Isradkowoitalsklch w rozwoju kulturowym ziem polskich u schyłku \'\ **• P'^ne- hyło. Jak wiadomo, pojawienie się klasycznych zespołów M^tur/ ^chodniopomorskiej. których charakterystyczną cechę stano-si występowanie popielnic twarzowych, typowych dla środowiska etru-•° (Malinowski 1969, s. 154). Stosunkowo silna adaptacja elementów ttJskkh właśnie w kulturze wschodniopomorskiej może się m. in. wlą-p f faktem, że ludność zamieszkująca teren Pomorza Wschodniego : Khylku okresu halsztackiego C przejęła kontrolę nad handlem bursz-hynem, będąc Jego głównym dystrybutorem. Tu więc skupiały się im-|p*ky przenikające z terenów Italii odmiennymi niekiedy drogami. Jak J*ż wspomniałem, kontakty Pomorza Wschodniego z Południem dolco-■jwały się poprzez tereny położone nad środkową Łabą bądź to wzdłuż wybrzeży Bałtyku i w górę Łaby. bądź też drogą lądową. Jest charakterystyczne. te właśnie w dwóch węzłowych punktach tego szlaku, tj. ■sd środkową Łabą i na Pomorzu Wschodnim, obserwujemy rozwój ugrupowań kulturowych wykazujących wyraźne elementy italskie (kultura urn domkowych i kultura wachodniopomoraka). a równocześnie powiązanych wzajemnie (zob. urny domkowe w kulturze wschodniopomorskiej — Malinowski 1967, s. 129, ryc. I). Nie Jest to zjawisko trudne do wytłumaczenia. Jeśli uświadomimy sobie, że w tych dwóch rejonach oddziaływania italskie ulegając kumulacji musiały być szczególnie silne. Należy przy tym wykluczyć możliwość przejęcia urn twarzowych orzez ludność kultury wschodniopomorskiej ze pośrednictwem s.rfLitnf.im szlaku handlowego prowadzącego ra. in. przez Śląsk I Bra-